Radyoterapinin Ağızdaki Etkileri

Radyasyon tedavisi sırasında kanser hücrelerini yok edilebilmesi için hastaların ağız, diş ve çiğneme kaslarını etkileyebilecek yüksek dozda X ışını kullanılmaktadır. X ışınları tükürük bezlerinde değişime yol açabilir. Bu değişiklikler ağız kuruluğuna, enfeksiyonlara ve diş çürüklerime neden olabilmektedir.

Trismus, baş boyun bölgesi kanseri nedeniyle radyoterapi gören hastalarda sıklıkla görülen ve hastaların hayat kalitesini düşüren, ağız açma hareketinin kısıtlanma durumudur (Resim 1). Kısıtlı ağız açıklığı ve çiğneme fonksiyonlarındaki azalma trismus un derecesine göre hastaların yemek yeme, çiğneme, yutma ve konuşma gibi günlük aktivitelerini etkiler. Bu etkiler şiddetli ağrı, doğru diş bakımının yapılamaması, kilo kaybı, kötü oral hijyen gibi birçok probleme yol açabilir. Radyasyona bağlı trismus un kesin bir tedavisi olmamakla birlikle tedavisinde çeşitli tedavi yöntemleri uygulanmaktadır (Resim 2). Ağız açıklığının artırılmasında gerdirme egzersizlerinden de yararlanılmaktadır (Resim 3). Acil cerrahi müdahale gerekmesi durumda ise hasta rahat entübe edilemeyeceği için trismus varlığı hayatı tehdit edici bir hal alabilir.

Ağız açmada kısıtlılık olup olmadığını belirlemenin en basit yolu üç parmağınızın alt ve üst dişler arasına yerleşip yerleşmediğinin kontrol edilmesidir (Resim 4). Eğer ağız rahatlıkla bu üç parmağı içine alabilecek kadar açılıyorsa trismus problem olmaktan çıkar. Fakat yeteri kadar açılmıyorsa trismus teşhisi konabilir ve bu hastaların durumları doktor tarafından değerlendirilmelidir. Bu yüzden özellikle radyoterapi gören hastalarda rutin dental kontroller daha önemli hale gelmiştir. Radyoterapi öncesi dental muayene ileride gelişebilecek problemleri engellemek için tavsiye edilmektedir.

Resim 1: Nazofarinks kanseri nedeniyle radyoterapi görmüş bir hastanın kısıtlı ağız açıklığı

Resim 2: Ağız açma apareyi

Resim 3: Parmak gerdirme egzersizi

Resim 4: Üç parmak testi