Alzheimer Hastalığı 4

• Tipik olarak 65 yaş üzeri başlar.

• Sinsi başlangıçlı ve yavaş ilerleyici seyirlidir.

• Başlangıçta bellek bozuklukları hafiftir.

• Daha sonra ilerleyici bellek bozukluğu gelişir.

• Zaman içinde dikkat ve konsantrasyon, konuşma, anlama, yazma, okuma, gördüğünü algılama, mekanı algılama, içgörü, öngörü, analiz ve planlama yeteneklerinde bozukluklar gelişir.

• Sonuçta zihinsel bozukluğun şiddeti günlük yaşam aktivitelerindeki bağımsızlığı da engeller.

AH Görülme sıklığı nedir?

• Dünyada şimdiye kadar yapılan prevalans (belli bir zaman kesitinde bulunan tüm olguların nüfusa oranı) çalışmalarının metaanalizi 65-70 yaşları arasında % 4-5 kadar olan AH’nin her 5 yılda bir katlanarak artıp 90’lı yaşlarda %50’ye kadar ulaştığını ortaya koymaktadır.

AH’ Beyinde hangi değişiklikler görülür?

• Beyinin nörodejeneratif yani hücre kaybı ile oluşan hastalıklarındandır. Senil plaklara neden olan amiloid beta peptidi (Aβ), nörofibriler yumaklara neden olan tau (τ) proteini, bu protein bozukluklarına bağlı gelişen nöron ve sinaps kaybı, gliozis ve sinir iletimini sağlayan kolinerjik aksonların kaybı hastalığın oluşum mekanizmalarında yer alır.

AH Evreleri nelerdir?

• İşlevsel bozukluk eşiği aşıldığında, kendi içinde hafif, orta ve ağır olarak alt evrelere ayrılır

• Bu eşiğe kadar olan seyir hafif kognitif bozukluk olarak adlandırılır

• AH klinik belirtilerini vermeden önce uzun yıllar süren ve bu sırada sadece hastalığın patolojik özelliklerinin evrildiği bir başlangıç evresine sahiptir

• Tüm AH olgularının %90’ından sorumlu olan tipik hastada aile öyküsü yoktur

• Erken başlangıç (65 yaş altı erken), hızlı seyirli tip AH olgularında  ailede AH öyküsü mevcuttur

Hafif Evrede Bulgular nelerdir?

• Halen çalışmaktaysa artık işinde verimliliğini yitirmiştir

• Yaratıcılık gerektirmeyen tekdüze işler başlangıçta sürdürülebilse de, iş arkadaşları performans düşüklüğünün farkındadırlar ve kısa süre içinde emeklilik kaçınılmaz olur

• Yakın geçmişe ait olayların hatırlanmasındaki güçlük, aynı soruların tekrarlanması, kelime bulma güçlükleri yakınların dikkatini çeken başlıca özelliklerdir

• Halen bildik mekanlarda dolaşabilse ve yolculuk yapabilse de, yabancı mekanlarda kaybolabilir

• Araba kullanırken sinyalizasyona dikkatsizlik, tepkilerde yavaşlama, yönleri karıştırma gibi güçlükler başlamıştır

• Banka işleri, fatura ödemeleri gibi mali işlerde hatalar olmaktadır

• Banka kartı, cep telefonu gibi yenilikleri öğrenip kullanmayı başaramaz

• Hobiler (dikiş-nakış, bahçecilik, sanatsal uğraşılar, yetenek oyunları, vb.) sürdürülemez olmuştur

• Yemek lezzetinde bozulmalar gibi mutfak işlerinde güçlükler başlamıştır

• Çamaşır, bulaşık gibi ev işlerini sürdürebilse de, bunlarda eski özenini bir ölçüde yitirmiştir

• Okumak ve gazete-TV aracılığıyla aktüaliteye ilgi azalmıştır

• Giyinmek, yıkanmak, sofra alışkanlıkları ve temel hijyende henüz bir sorun yoktur

• İritabilite, duygulanımda küntleşme ve inkar eğilimi ile kendiliğindenliğin azalması dışında davranışsal belirtiler yoktur ve sosyal uygunluk iyi korunmuştur

• Uyku kalitesi bozulmaya başlar

• Cinsel ilgi ve iştah bozulur

• Eksikliklerin farkedilmesinin de katkısıyla bazı olgularda depresyon belirtileri ön planda olabilir. Ancak depresyon sıklıkla keder ifadesi gibi afektif belirtilerden çok, isteksizlik gibi motivasyonel belirtilerle kendini gösterir

Orta Evrede Bulgular nelerdir?

• Orta demans evresine ulaşıldığında, hasta ev dışındaki bağımsızlığını artık tümüyle yitirmiştir

• Gözetimle sokağa çıkabilse de, yalnız kaldığı takdirde yolunu bulamaz

• Başkalarının evinde odaları karıştırabilir

• Yeni öğrenme artık hemen hiç mümkün olamamaktadır

• Anlama, okuma ve yazma giderek bozulur; evrenin sonlarına doğru imzası tanınmaz olabilir

• Birinci derece yakınları hakkındaki bilgiyi genellikle korusa da, torunlarının sayısı, isimleri, okulları gibi bilgileri karıştırmaktadır

• Evdeki işlevselliği son derece yüzeyselleşmiştir. Ancak sofrayı toplamaya veya sebze doğramaya yardım düzeyinde olabilir

• Giyinme sırasında mevsime ya da günün saatine uygun giysiyi seçmede zorlanma, giysilerin sırasını karıştırma (gömleğin üzerine iç çamaşırı gibi), düğmeleri yanlış ilikleme gibi güçlükler başlar

• Sofrada öncelikle bıçağı kullanamaz olduğunda yemeklerinin önceden kesilmesi gerekir

• Giderek döküp saçarak yemek belirginleşir. Çatal-bıçağı karıştırmak, sıvıları çatalla almaya çalışmak gibi hatalar görülebilir

• Yıkanmakta öncelikle sıcağı soğuğu ayarlamakla başlayan yardım gereksinimi ortaya çıkar

• Seyrek gece idrar kaçırmaları olur. Tuvalet mekaniği, elini yüzünü yıkamak gibi işlevleri kendi başına yapabilir

• Davranışsal belirtiler artık vurgulanmaya başlamıştır. Hırsızlık, terkedilme ve sadakatsizlik hezeyanları olabilir

• Yalnız kalmaktan ürker ve yakınını (eşi, çocuğu) sürekli gözünün önünde ister

• Hekim vizitleri gibi yaklaşan randevular aşikar bir beklenti anksiyetesine yol açabilir

• Uyku-uyanıklık ritminde bozulma artık belirginleşmiştir. Gece sık uyanmalar ve gündüz sık uyuklamalarla geçer

Ağır Evrede Bulgular nelerdir?

• Yakınını (eşi, çocuğu) ana-babasıyla karıştırabilir, aynadaki kendi yüzünü tanıyamayabilir

• Giyinmek, yıkanmak, yemek gibi temel günlük yaşam aktiviteleri artık tam bir gözetim gerekmektedir

• Son dönemlerde yutma güçlüğü de ortaya çıkar

• Kelime hazinesi son derece fakirleşmiştir

• Son dönemlerde tüm konuşma yeteneği yitirilir

• Hareket etmek giderek zorlaşır ve sonlara doğru giderek oturmak dahi mümkün olmaz hale gelir

• Televizyondaki kişileri ev içindeymiş gibi sanıp konuşmak, aynadaki kendi hayaliyle yabancıymış gibi konuşmak gözlenebilir

• Hareketin korunduğu sırada amaçsız dolaşma, istifçilik, amaçsız tekrarlayıcı hareketler izlenebilir

• Tuvalet mekaniğinde bozulmalar (idrar ya da gaita sonrası uygun biçimde temizlenme, sifonu çekme sorunları), idrar kaçırma giderek belirginleşir

• Epileptik nöbetler ortaya çıkabilir

AH Risk Faktörleri nelerdir?

Değiştirilemeyen risk faktörleri

• İleri yaş

• Genetik (Ailede AH olması)

Değiştirilebilir risk faktörleri

• Beslenme yetersizliği veya kötü beslenme

• Obezite

• Sigara

• Yoğun Alkol alımı

• Uyku Bozukluğu

• Sosyal izolasyon

• Depresyon

• Zihinsel Aktivite azlığı

• Fiziksel Aktivite azlığı

• Düşük Eğitim

• İşitme Kaybı

• Diyabetes Mellitus

• Hipertansiyon

• Yüksek Kolesterol

• İnme Öyküsü

• Kafa Travması

• Hipotiroidi

• Elektro-manyetik alan (EMF) maruziyeti

• Hava Kirliliği

AH’ dan korunmak için neler yapılmalı ?

• Çocuklukta iyi eğitim

• Özellikle çocukken ve gençken okumak

• Okumak, sanatsal faaliyette bulunmak, oyun oynamak gibi zihinsel zktivitede bulunmak

• Hipertansiyon kontrolü (Sistolik tansiyonun 130 altında olması)

• İşitme sorunu varsa tedavisinin yapılması, aşırı gürültüye maruz kalınmaması

• Hava kirliliğinden uzak kalmak

• Sigara içmemek ve pasif içici olmamak

• Kafa travmasından kaçınmak

• Aşırı alkol almamak

• Aşırı kilo almamak

• Haftada 2 kez tempolu yürüme, terleten aerobik egzersiz ve dans gibi fiziksel egzersiz yapmak

• Akdeniz Diyeti ile beslenmek (Tahıllar, sebzeler, meyveler, peynir, süt, özellikle balık, zeytinyağından zengin bir diyet)

• Diyabet varsa tedavisi

• Akraba ve arkadaş ilişkilerinin zenginliği, sinema, lokanta, klüp, dernek faaliyetleri amaçlı sokağa çıkma gibi sosyal ilişki içinde olmak.

AH Tanısı nasıl konur?

• Yerleşmiş biyokimyasal biyobelirteçler şimdilik sadece BOS (beyin omurilik sıvısı) biyobelirteçleri  olsa da, başta kan ve plazma olmak üzere, erişimi daha kolay olan vücut sıvıları da aday biyobelirteçler açısından yoğun bir şekilde çalışılmaktadır.

• Nörogörüntüleme biyobelirteçleri MRG  (Manyetik Rezonans Görüntüleme)  ile yapısal görüntüleme ve PET (Pozitron emisyon tomografisi) ile metabolik görüntüleme .

AH Tedavisinde hangi ilaçlar kullanılır?

Kolinesteraz inhibitörleri ve orta evrede eklenen Memantin hastalığı yavaşlatan ilaç tedavileridir.

Depresyon, mani ve anksiyete gibi duygudurum bozuklukları tedavisi

Hezeyan ve halüsinasyon gibi psikotik belirtilerin tedavisi

Ajitasyon ve saldırganlığın tedavisi

İmpulsivite ve dürtü kontrol kusurlarının tedavisi

Uykusuzluk tedavisi yapılmalıdır.