Bağımlılık

BAĞIMLI BİREYLERDE;

Madde kullanımını kontrol etmekte güçlük çekme,

Giderek kullanılan maddenin dozunu arttırma,

Zarar vermesine rağmen madde kullanmaya devam etme,

Aile, iş ve sosyal ilişkilerinde bozulma,

Başarısız bırakma girişimleri,

Bıraktığı zaman ruhsal ya da fiziksel yoksunluk belirtilerinin (huzursuzluk, uykusuzluk vb.) ortaya çıkması gibi durumlar görülür.

BAĞIMLILIKLA İLGİLİ YANLIŞ VE DOĞRULAR

• “İradesiz kişiler bağımlı olur”

• “Bağımlılıktan kurtulmak
mümkün değildir”

• “Bir kere denemekten bir şey
olmaz”

• “Ben bağımlı olmam”

• “Esrar bağımlılık yapmaz”

• Bağımlılığın irade ile ilgisi yoktur, bağımlılık bir beyin
hastalığıdır. Zaten kimse “ben bağımlı olacağım” diye
başlamaz.

• Bağımlılık, uzun süren bir hastalık olarak kabul edilmelidir.
Uzun bir süreç de olsa bağımlılık tedavi edilebilir.

• Bir kere denemekle ya da ara sıra kullanmakla da bağımlı
olunabilir. Bağımlılığın ilk adımı bir kere kullanmaktır.

• Herkes bağımlı olabilir.

• Kimyasal ya da doğal; uyarıcı ya da uyuşturucu her madde
bağımlılık yapabilir.

BAĞIMLILIĞIN NEDENLERİ

Madde bağımlılığının oluşmasında sadece bir nedenin varlığından bahsetmek zordur. Ancak bağımlılığın gelişmesinde aşağıdaki gibi birçok etken birlikte rol oynar.

• Genetik yatkınlık

• Psikolojik etkenler

• Maddeye ulaşma ve temin etme kolaylığı

• Arkadaş grubu

• Kültürel etkenler

• Aile yapısı, bozuk aile ilişkileri

• Eğitim ve sosyoekonomik düzey

Madde kullanan herkes için bağımlılık riski eşittir.

Kullanımı emniyetli bir uyarıcı/uyuşturucu madde yoktur.

Yakınımın madde kullandığını nasıl anlarım?

Madde kullanan bireyde bazı fiziksel, duygusal ve davranışsal değişiklikler oluşabilir. Kişinin yakınlarının bağımlılık süreci, çeşitli maddelerin etkileri konusunda bilinci yüksekse durum daha kısa sürede fark edilebilir ve böylece erken müdahale ile tedavi süreci daha olumlu sonuç verebilir. Yine de elinizde yeterli veri olmadan yakınınızı suçlamamanız ve konuşmak için hazır olduğunuz zamanı seçmeniz, bunun için uygun bir ortam oluşturmaya dikkat etmeniz önemlidir. Bu yazıda kişinin madde kullandığına işaret edebilecek bazı durumlar sıralanmıştır fakat en kesin yöntem kan ve idrar testleridir.

• Aile ilişkilerini azaltır ve evde daha az vakit geçirebilir.

• Her zamankinden daha fazla para harcamaya başlayabilir.

• Hafif uykulu, halsiz ve yorgun gözükebilir, dikkat eksikliği başlayabilir.

• Daha sinirli olabilir, öfke patlamaları yaşayabilir. 

• Okula devamı azalmaya, başarısı düşmeye başlar, arkadaş grubu değişebilir.

• Kendisine olan özeni azalabilir, çevre ve arkadaşlar eski önemini yitirebilir. 

• Sözel iletişiminde farklılaşma gözlenebilir (Arkadaşlarıyla konuşurken saklı, kodlu bir dil kullanma ya da tutarsız konuşma, uygunsuz sözler söyleme).

• Gürültüye hassaslık, aşırı uyuma veya uykusuzluk,

• Bulantı, kusma, terleme, gözlerde kanlanma,

• Kas ve eklem ağrıları, kramplar,

•  Gözbebeklerinin büyümesi, aşırı doz halinde ise gözbebekleri küçülmesi,

• Yeme alışkanlıkları bozulur, kilo kaybı,

• Ciltte renk değişiklikleri, iğne izleri görülebilir.

BAĞIMLILIKTA TEDAVİ SÜRECİ

Öncelikle bedenin maddeden arındırılması gerekir. Bunu takiben yoksunluk belirtilerini ve aşermeyi önleyecek koruyucu ilaç tedavilerine başlanır. 

Psikolojik destek süreciyle tedavide kişinin kendini tanıması, madde kullanma davranış ve nedenlerini anlaması, sağlıklı baş etme becerileri kazanması, tekrar başlamasını önlemek için neler yapılması gerektiğini öğrenmesi amaçlanır. 

Maddeyi bırakan kişilerin tekrar madde kullanmaya başlaması sık gözlenebilen bir durumdur. Tedavi sonrası kişinin uzun süre kontrollere gelmesi, takibin yapılması ve tedavi programına devam edilmesi bu durumu önlemek için önemlidir.

BAĞIMLILIKTA AİLE İLE ÇALIŞMAK

Bağımlılıkta aile ile çalışmak yani anne-babanın da tedaviye katılması yapılan müdahalenin başarısını arttıran bir faktördür. Ailelerin bağımlılık yapıcı maddeler ve o maddelerin etkileri, bağımlılık süreci ile ilgili bilgi sahibi olması, çocuklarıyla etkili iletişim sağlamaları, çocuğun arkadaşlarını ve ailelerini tanımaları ve tedaviyi yürüten uzman ile iş birliği içinde olması önemlidir.