Baş Ve Boyun Kanserleri - Tuncay Özdemir

Baş ve boyun kanserleri, vücudun baş ve boyun bölgesinde kanser hücrelerinin kontrolsüz ve anormal şekilde çoğalmasıyla ortaya çıkar. Bu bölge ağız boşluğu, nazofarenks (üst yutak), orofarenks, hipofarenks (alt yutak), gırtlak, sinüsler, kulağın bazı bölümleri ve boynu içerir.

Erken teşhis ve erken tedavi, baş ve boyun kanserlerinde çok önemlidir. Bu kanser türleri yaygın olarak karşılaşılan kanserler arasında yer alır. Baş ve boyun kanserleri tedavi edilebildiği gibi kalıcı hasarlara da yol açabilir. Bu hasarların önüne geçebilmek için çeşitli tedavi yöntemleriyle kanser hücreleri ortadan kaldırılabilir veya ilerlemesi durdurulabilir.

Baş ve Boyun Kanserleri Türleri

Baş ve boyun kanserleri, tutulumun görüldüğü bölgeye göre isimlendirilir:

• Ağız Boşluğu Kanseri: Dudak, dil, diş etleri, yanaklar, ağız tabanı ve damakta görülür. Dudak kanseri en sık alt dudakta ve erkeklerde kadınlara oranla daha fazla görülür. Dil kanseri ise açıkta olduğundan teşhisi diğer türlere göre daha kolaydır ve sigara ile ilişkilidir.

• Nazofarenks (Üst Yutak) Kanseri: Nazofarenks, boğazın üst kısmında yer alır. Erken tespiti zor olan bu kanser türü, kulak problemleri ve burun tıkanıklığı ile kendini gösterebilir.

• Larenks (Gırtlak) Kanseri: Gırtlak, nefes ve yemek borusunu birbirinden ayıran yapıdır. Gırtlağın üst kısmında gelişen malign hücreler larenks kanserine yol açar. Üç haftayı geçen ses kısıklıkları bu kanser türünde önemli bir belirtidir.

• Paranazal Sinüsler ve Burun Boşluğu Kanseri: Burun boşluğunun yanında yer alan paranazal sinüslerde ve burun boşluğunda kanser gelişebilir. Tanı anında metastaz riski nispeten düşüktür.

• Tükürük Bezi Kanseri: Baş ve boyun bölgesindeki tükürük bezlerinin kanseri genellikle iyi huyludur ve yayılım göstermez.

Risk Faktörleri

Baş ve boyun kanserlerinin oluşumunda çeşitli faktörler etkili olabilir:

1. Sigara ve Alkol Kullanımı: Sigara ve alkol, baş ve boyun kanserlerinin önemli risk faktörleridir. Tütün kullanımı birçok kansere neden olurken, sigara ve alkolün birlikte kullanımı riski artırır.

2. Yaş ve Cinsiyet Faktörleri: Baş ve boyun kanserleri her yaş grubunu etkileyebilir, ancak 65 yaş ve üstü bireylerde daha sık görülür. Bazı kanser türleri erkeklerde daha yaygın olabilir.

3. Genetik ve Aile Öyküsü: Genetik yapı tek başına kanser nedeni olmasa da riski artırabilir. Ailede baş ve boyun kanseri öyküsü bulunan kişilerde risk yükselebilir.

4. Diğer Risk Faktörleri:

   • Endüstriyel maruziyet: Endüstrileşmiş toplumlarda kanser sıklığı daha fazla olabilir.
   • Hazır gıda tüketimi: Beslenme alışkanlıkları kanser gelişimine katkıda bulunabilir.
   • Radyasyon maruziyeti: Baş ve boyun bölgesine yönelik radyasyon tedavisi görenlerde risk artabilir.
   • Kişisel bakım alışkanlıkları: Ağız hijyeninin yetersizliği gibi faktörler risk oluşturabilir.
   • Virüsler ve bakteriler: HPV gibi bazı virüsler baş ve boyun kanserlerine neden olabilir.

Belirtiler

Baş ve boyun kanserleri belirti verebileceği gibi hiç belirti de vermeyebilir. Yaygın belirtiler şunlardır:

1. Erken Belirtiler: Baş ve boyunda şişlik, ses kısılması, ağızda yara, kulak ağrısı veya çınlaması.

2. İleri Evre Belirtiler: Yutma güçlüğü, öksürük, nefes alma zorluğu, kilo kaybı.

Bu belirtilerin varlığı kanser olduğunu göstermez, ancak uzun süre devam ederse bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Erken teşhis tedavi şansını artırır.

Tanı Yöntemleri

Baş ve boyun kanserlerinde erken teşhis çok önemlidir. Tanı için çeşitli yöntemler kullanılır:

1. Fiziki Muayene: Ağız, burun, boğaz ve dil incelenerek anormal şişlikler, yaralar veya renk değişimleri araştırılır.

2. Endoskopi: Gırtlak, boğaz ve burun boşluğu incelenir.

3. Laboratuvar Testleri: Kan ve idrar örnekleri incelenerek bazı kanser belirteçleri kontrol edilir.

4. Görüntüleme Yöntemleri: Röntgen, MR, BT ve PET taramaları ile detaylı bilgi elde edilir.

5. Biyopsi: Şüpheli dokudan alınan parça ile kesin tanı konur.

Tedavi Yöntemleri

Baş ve boyun kanserlerinin tedavisi kişiye ve kanserin türüne göre farklılık gösterir. Tedavi yöntemleri:

1. Cerrahi Tedavi: Kanserli dokunun çıkarılması. Kanserli hücreler yayılmadıysa etkili olabilir. Cerrahi, diğer tedavi yöntemleri ile kombine edilebilir.

2. Kemoterapi: Kanser hücrelerinin yok edilmesi için kimyasallar kullanılır.

3. Radyoterapi: Radyasyon ile kanserli hücrelerin yok edilmesi.

4. Kombine Tedavi Yöntemleri: Cerrahi, radyoterapi ve kemoterapi kombinasyonları kullanılabilir.

Evreleme Sistemi

Kanserin evresi tedaviyi belirlemede önemli rol oynar:

• Evre 1 ve 2: Küçük kanser hücreleri. Cerrahi tedavi genellikle iyileşme sağlar.
• Evre 3 ve 4: Çevre dokulara ve lenf düğümlerine yayılmış hücreler. Radyoterapi, cerrahi ve kemoterapi kombinasyonları kullanılır.

Tedavi Sonrası Takip

Tedavi sonrası düzenli kontroller, kanserin tekrarlama riskini ve tedavi yan etkilerini yönetmek için önemlidir. Baş ve boyun kanseri tedavisi gören hastalar, özellikle ilk iki yıl içerisinde sık kontrollere çağrılır.

Korunma Yöntemleri

Baş ve boyun kanserlerinden korunmak için yapılabilecekler:

• Sigara ve alkol tüketimini azaltmak veya bırakmak.
• Dengeli beslenmek ve ağız hijyenine dikkat etmek.
• HPV aşısı yaptırmak.
• Güneşten korunmak.

Sonuç

Baş ve boyun kanserlerinde erken teşhis tedavi şansını yükseltir. Tedavi multidisipliner bir yaklaşım gerektirir ve kişiye özel planlanmalıdır. Şüpheli belirtiler görüldüğünde hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.