Bebeklerde Söz Öncesi İletişim Gelişimi

Söz öncesi iletişim, bir bebeğin konuşma becerilerini geliştirmeden önce çevresiyle kurduğu iletişim şekillerini ifade eder. Bu dönemde bebekler, sözcükler kullanmadan jestler, mimikler, sesler ve göz teması gibi çeşitli yollarla çevreleriyle etkileşim kurarlar. Söz öncesi iletişim, dil ve konuşma gelişimi için bir temel oluşturur. Söz öncesi iletişimin gelişim aşamalarına aşağıda detaylandırılmıştır.

1. Göz Teması: Bebekler, göz teması kurarak iletişim kurmaya başlarlar. Özellikle ilk aylarda bebeklerin gözlerini sizin yüzünüze dikmeleri, dikkatinizi çekmeye ve iletişim kurmaya yönelik bir çabadır. Göz teması, bebeğin sosyal etkileşim becerilerinin gelişimi için çok önemlidir.

2. Sesler üretimi ve Agulama: Bebekler, genellikle 2-3 aylıkken agulama (farklı sesler çıkarma) yoluyla iletişim kurmaya başlar. Bu dönemde bebekler çeşitli sesler çıkararak kendilerini ifade ederler. Örneğin, “aaa”, “guu”, “ba-ba” gibi sesler duygularını iletmenin erken şekilleridir. Bu sesler, bebeğin dil gelişiminin temelini atar ve daha sonra sözcüklere dönüşecek bir aşamadır.

3. Yüz İfadeleri ve Mimikler: Bebekler, yüz ifadelerini kullanarak duygularını iletirler. Gülümseme, kaş çatma, şaşkın bir ifade gibi mimikler, onların mutlu, üzgün veya şaşkın olduklarını gösterir. Bebeğin yüz ifadeleri, onun çevresiyle kurduğu en temel sözsüz iletişim yollarından biridir.

4. Jestler ve Hareketler: Bebekler, 8-12 aylık olduklarında jestler kullanmaya başlarlar. Örneğin, bir nesneyi işaret etmek, el sallamak ya da bir şey istemek için ellerini uzatmak gibi hareketler söz öncesi iletişimin önemli parçalarıdır. İşaret etmek, bebeğin dikkatini çekmek istediği bir şeye odaklanmasını sağlar ve bu, dil gelişimi açısından önemli bir adımdır.

5. Vücut Hareketleri: Bebekler, duygularını ve ihtiyaçlarını ifade etmek için vücut hareketlerini de kullanırlar. Kucaklanmak istemek için kollarını uzatmak, rahatsız olduklarında vücutlarını geriye çekmek gibi hareketler söz öncesi iletişimin bir parçasıdır.

6. Taklit Etme: Bebekler çevrelerindeki yetişkinleri taklit ederek öğrenirler. Anne ve babalarının yüz ifadelerini, seslerini ya da hareketlerini taklit etmeye çalışırlar. Taklit, bebeklerin sosyal etkileşim becerilerini geliştirirken dil gelişiminde de önemli bir aşamadır.

7. Ses Tonlarına Tepki Verme: Bebekler, farklı ses tonlarına dikkat eder ve tepki verirler. Örneğin, yumuşak bir ses tonu bebeği sakinleştirirken, yüksek bir ses tonu dikkatini çekebilir. Bu, bebeğin iletişimde çevresini dinlediğini ve anlamaya çalıştığını gösterir.

8. İlgi ve Dikkat Odaklanması: Bebekler, çevrelerindeki nesnelere ve insanlara dikkatlerini odaklayarak iletişim kurarlar. Bir nesneyi uzun süre incelemeleri veya bir kişiye dikkatle bakmaları, söz öncesi iletişim süreçlerinin bir parçasıdır.

9. Ağlama ve Gülme: Bebekler, ihtiyaçlarını ya da duygularını ifade etmek için ağlar ya da gülerler. Ağlama, bir bebek için temel iletişim şekillerinden biridir; açlık, rahatsızlık, yorgunluk veya ilgi istemek gibi durumları belirtmek için kullanılır. Gülme ise keyif ve mutluluğu ifade etmenin bir yoludur.

10. Sıra Alma: Söz öncesi iletişim döneminde bebekler, bir konuşma sırasında sırayla tepki verme becerilerini geliştirirler. Örneğin, bir bebek ses çıkardığında, ebeveynin ona yanıt vermesi ve sonrasında bebeğin tekrar bir ses çıkarması, ileride konuşma sırasındaki “sıra alma” davranışını geliştirir.

Söz öncesi iletişim özellikle dil ve sosyal gelişim açısından büyük önem taşır. Bu dönemde bebeklerin gösterdiği tüm bu davranışlar, konuşma becerilerinin temelini oluşturur. Bebek, göz teması, işaret etme, ses çıkarma gibi söz öncesi becerilerle çevresinden dilsel uyarıcıları alır ve daha sonra bu beceriler sözel iletişime dönüşür. Ayrıca, bebeklerin çevreleriyle bu şekilde etkileşim kurması, sosyal bağlar kurmalarını sağlar. Göz teması, yüz ifadeleri ve jestler, sosyal etkileşimin temel taşlarıdır.

Sonuç olarak, söz öncesi iletişim, bebeğin ilerleyen dönemlerde sözel beceriler kazanmasını sağlayan kritik bir aşamadır. Bu süreçte bebekle sık sık göz teması kurmak, ona seslerle ve mimiklerle yanıt vermek, dil gelişimi için önemli bir temel oluşturur.

Gökçe Gökçümen Koca

Dil ve Konuşma Terapisti & Psikolog