Güneş Lekeleri

Güneşe bağlı lekeler farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bunlardan en sık görüleni halk arasında gebelik lekesi, gebelik maskesi adıyla da bilinen melazmadır.

Melazma güneşe maruz kalan bölgelerde, özellikle yüzde ortaya çıkan, deride renk koyulaşması ile seyreden ve nispeten yaygın olarak gözlenen bir hastalıktır. Özellikle UV ışınlarının yoğun olduğu bölgelerde yaşayan, koyu tenli kadınlarda daha sık rastlanmaktadır.

Melazmanın kesin nedeni bilinmemeke birlikte gebelik, doğum kontrol hapları, genetik, güneşe maruz kalma, kullanılan bazı kozmetik ürünler, tiroid fonksiyon bozukluğu, ve antiepileptik ilaçlar gibi bir çok faktör ortaya çıkmışından sorumlu olabilmektedir. Melazma gebe kadınların yaklaşık %75 inde ortaya çıkmaktadır ve gebelik ile ilgili en rahatsız edici kozmetik değişikliktir.

Gebelik veya oral kontraseptif kullanımı ile ilgili olmayan idiyopatik melazma da hafif hormonal değişiklikler veya yumurtalıklarla ilgili fonksiyon bozuklukları hastalığın ortaya çıkışından sorumlu olabilmektedir. Melazma erkeklerde de görülebilir, kadınlarla aynı klinik ve histolojik özellikleri gösterir ama hormonal faktörlerin rolü erkeklerde çok belirgin değildir.

Hastalığın tanısı klinik bulgularla konur. Melazma hastalarında tipik olarak yüzde (yanaklar, alın, üst dudak ve çeneyi ) yerleşen yama şeklinde koyu renkli lekeler vardır.

Melazma melanin pigmentinin derideki yerleşimine göre epidermal, dermal ve mixed olarak sınıflandırılır. Pigment hücreleri epidermal yerleşimli ise Wood ışığı altında leke koyulaşırken, dermal yerleşimli olduğu durumlarda renk değişimi gözlenmez. Mixed olan tipinde ise bazı alanlarda renk koyulaşırken bazı alanlarda rengin değişmediği gözlenir. Gün ışığında epidermal form açık kahverengi, mixed tip koyu kahve rengi, dermal tip ise mavi-gri olarak gözlenir. Epidermal form renk açıcı tedavilere ve kimyasal soyma işlemine daha iyi yanıt vermektedir.

TEDAVİ

Melasma tedavisi hastalığın kronik ve tekrarlayıcı özelliği nedeni ile zordur. Hastalığı kontrol etmek için uzun dönem topikal renk açıcı tedaviler uygulanması ve maksimum güneş korunması sağlanması gerekmektedir. Gebeliğe bağlı melasma genellikle 1 yıl içinde gerilemekle birlikte bazı alanlarda koyu renki lekeler kalabilmektedir. 

Melasmanın tedavisi için genellikle renk açıcı ajanlar önerilmektedir. Hangi tedavi uygulanırsa uygulansın mutlaka yüksek koruma faktörlü güneş koruyucular bu tedaviye eklenmelidir. Etkinin arttırılması için hem UVA hem de UVB ye karşı koruyucu ajanlar içeren ürünlerin kullanılması gerekmektedir. Güneşten korumayı arttırmak için geniş kenarlı şapkalar ve şemsiye gibi ek önlemler de kullanılmalıdır. 

Renk açıcı olarak genellikle hidrokinon, azeleik asit, tretinoin ve  kojik asit kullanılmaktadır. Bu ajanların kombine kullanımı ile başarı şansı artabilmektedir. Mezoterapi ile pigment oluşumunu engelleyen maddelerin deri altına enjeksiyonu da renk açmada oldukça etkilidir. Bazı durumlarda lazer tedavisi etkili olmakla birlikte çok yaygın olarak kullanılmamaktadır

 

 

İyi huylu pigmente lezyonlar

 

Benign  pigmente lezyonlar ve melanositik nevüsler (benler) çocuk ve yetişkinlerde sık görülen iyi huylu pigmente lezyonlardır. İyi huylu pigmente lezyonlar lentigolar, cafe-au-lait lekeleri (sütlü kahve lekeleri), Beker nevüs, mongol lekesi, Ota ve Ito nevüslerden oluşur. 

Lentigolar epidermal melanositlerin artmış aktivitesi nedeni ile ortaya çıkan benin pigmente lezyonlardır. Açık tenli çocuklarda ortya çıkan ve güneş görmeyince kaybolan çillerden farklı olarak, lentigolar kalıcıdır. Lentigoların iki tipi vardır, basit lentigo ve solar lentigo. Mukozalarda yerleşen melanotik maküller de basit lentigoya örnektir.  

Simple lentigo: Basit lentigolar genellikle genellikle çapı 5 mm den küçük, keskin sınırlı, yuvarlak-oval, kahverengi veya kahverengi-siyah lekeler şeklindedir ve  çocukluk döneminde ortaya çıkar. Tipik olarak az sayıda lezyon vardır ve güneş gören bölgeleri tercih etme eğilimi yoktur. Çok sayıda olduğunda farklı sendromlar akla gelmelidir. 

Mukozal melanotik makül:  Mukozal  melanotik maküller, genç bayanlarda sıklıkla gözlenir ve çoğunlukla alt dudakta vermillion sınırına yerleşir. Bunun dışında oral mukozave genital mukozada da gözlenebilir. Sayıları çok olduğunda Peutz-Jeghers ve Laugier-Hunziker sendromları akla gelmelidir.  Multiple genital melanotik maküller Bannayan-Riley-Ruvalcaba sendromunun bir parçasıdır. 

Solar lentigo — basit lentigoların aksine solar lentigolar, yüz ellerin dış kosmı, ön kollar ve gövde üst kısmı gibi  güneş gören bölgelerde ortaya çıkar. Solar lentigoları görülme sıklığı yaşla birlikte arttığı için yaşlı hstalarda daha çok ortaya çıkmaktadır. Açık tenli çocuklarda da aşırı güneşe maruz kalma sonrasında gözlenebilir. 

CAFÉ-AU-LAIT MAKÜLLERİ (sütlü kahve lekeleri) doğumda yada erken çocukluk döneminde ortaya çıkan düz, açık kahverenkli maküllerdir. Bazı genetik sendromlara eşlik edebileceği gibi %25-30 oranında tek başına da bulunabilir. Boyutları birkaç mm den 15 cm ye kadar değişebilir, çocuk büyüdükçe bu lekeler de genişleme eğilimi gösterirler. 

BECKER NEVUS — Genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkan bu lezyonlar erkeklerde kadınlara göre 5 kat daha sıktır. Genelde tek taraflı olarak omuzlarda, gövde üst kısmında yaklaşık 10 cm çaplı plaklar şeklinde ortaya çıkar. Lezyon üzerinde siyah kıllar ve etrafında akne benzeri lezyonlar gözlenebilir.

DERMAL MELANOCYTOSIS — normalde derinin üst tabakasında bulunması gereken melanositler dermiste bulundukları zaman karşımıza çıkan lezyonlar daha mavi renkli gözlenirler. 

Güneşe bağlı lekeler farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Bunlardan en sık görüleni halk arasında gebelik lekesi, gebelik maskesi adıyla da bilinen melazmadır.

 Melazma güneşe maruz kalan bölgelerde, özellikle yüzde ortaya çıkan, deride renk koyulaşması ile seyreden ve nispeten yaygın olarak gözlenen bir hastalıktır. Özellikle UV ışınlarının yoğun olduğu bölgelerde yaşayan, koyu tenli kadınlarda daha sık rastlanmaktadır. 

Melazmanın kesin nedeni bilinmemeke birlikte gebelik, doğum kontrol hapları, genetik, güneşe maruz kalma, kullanılan bazı kozmetik ürünler, tiroid fonksiyon bozukluğu, ve antiepileptik ilaçlar gibi bir çok faktör ortaya çıkmışından sorumlu olabilmektedir.   Melazma gebe kadınların yaklaşık %75 inde ortaya çıkmaktadır ve gebelik ile ilgili en rahatsız edici kozmetik değişikliktir.

Gebelik veya oral kontraseptif kullanımı ile ilgili olmayan idiyopatik melazma da hafif hormonal değişiklikler veya yumurtalıklarla ilgili fonksiyon bozuklukları hastalığın ortaya çıkışından sorumlu olabilmektedir. Melazma erkeklerde de görülebilir, kadınlarla aynı klinik ve histolojik özellikleri gösterir ama hormonal faktörlerin rolü erkeklerde çok belirgin değildir.

Hastalığın tanısı klinik bulgularla konur. Melazma hastalarında tipik olarak yüzde (yanaklar, alın, üst dudak ve çeneyi ) yerleşen yama şeklinde koyu renkli lekeler vardır. 

Melazma melanin pigmentinin derideki yerleşimine göre epidermal, dermal ve mixed olarak sınıflandırılır. Pigment hücreleri epidermal yerleşimli ise Wood ışığı altında leke koyulaşırken, dermal yerleşimli olduğu durumlarda renk değişimi gözlenmez. Mixed olan tipinde ise bazı alanlarda renk koyulaşırken bazı alanlarda rengin değişmediği gözlenir. Gün ışığında epidermal form açık kahverengi, mixed tip koyu kahve rengi, dermal tip ise mavi-gri olarak gözlenir. Epidermal form renk açıcı tedavilere ve kimyasal soyma işlemine daha iyi yanıt vermektedir.

TEDAVİ

Melasma tedavisi hastalığın kronik ve tekrarlayıcı özelliği nedeni ile zordur. Hastalığı kontrol etmek için uzun dönem topikal renk açıcı tedaviler uygulanması ve maksimum güneş korunması sağlanması gerekmektedir. Gebeliğe bağlı melasma genellikle 1 yıl içinde gerilemekle birlikte bazı alanlarda koyu renki lekeler kalabilmektedir. 

Melasmanın tedavisi için genellikle renk açıcı ajanlar önerilmektedir. Hangi tedavi uygulanırsa uygulansın mutlaka yüksek koruma faktörlü güneş koruyucular bu tedaviye eklenmelidir. Etkinin arttırılması için hem UVA hem de UVB ye karşı koruyucu ajanlar içeren ürünlerin kullanılması gerekmektedir. Güneşten korumayı arttırmak için geniş kenarlı şapkalar ve şemsiye gibi ek önlemler de kullanılmalıdır. 

Renk açıcı olarak genellikle hidrokinon, azeleik asit, tretinoin ve  kojik asit kullanılmaktadır. Bu ajanların kombine kullanımı ile başarı şansı artabilmektedir. Mezoterapi ile pigment oluşumunu engelleyen maddelerin deri altına enjeksiyonu da renk açmada oldukça etkilidir. Bazı durumlarda lazer tedavisi etkili olmakla birlikte çok yaygın olarak kullanılmamaktadır

 

 

İyi huylu pigmente lezyonlar

 

Benign  pigmente lezyonlar ve melanositik nevüsler (benler) çocuk ve yetişkinlerde sık görülen iyi huylu pigmente lezyonlardır. İyi huylu pigmente lezyonlar lentigolar, cafe-au-lait lekeleri (sütlü kahve lekeleri), Beker nevüs, mongol lekesi, Ota ve Ito nevüslerden oluşur. 

Lentigolar epidermal melanositlerin artmış aktivitesi nedeni ile ortaya çıkan benin pigmente lezyonlardır. Açık tenli çocuklarda ortya çıkan ve güneş görmeyince kaybolan çillerden farklı olarak, lentigolar kalıcıdır. Lentigoların iki tipi vardır, basit lentigo ve solar lentigo. Mukozalarda yerleşen melanotik maküller de basit lentigoya örnektir.  

Simple lentigo: Basit lentigolar genellikle genellikle çapı 5 mm den küçük, keskin sınırlı, yuvarlak-oval, kahverengi veya kahverengi-siyah lekeler şeklindedir ve  çocukluk döneminde ortaya çıkar. Tipik olarak az sayıda lezyon vardır ve güneş gören bölgeleri tercih etme eğilimi yoktur. Çok sayıda olduğunda farklı sendromlar akla gelmelidir. 

Mukozal melanotik makül:  Mukozal  melanotik maküller, genç bayanlarda sıklıkla gözlenir ve çoğunlukla alt dudakta vermillion sınırına yerleşir. Bunun dışında oral mukozave genital mukozada da gözlenebilir. Sayıları çok olduğunda Peutz-Jeghers ve Laugier-Hunziker sendromları akla gelmelidir.  Multiple genital melanotik maküller Bannayan-Riley-Ruvalcaba sendromunun bir parçasıdır. 

Solar lentigo — basit lentigoların aksine solar lentigolar, yüz ellerin dış kosmı, ön kollar ve gövde üst kısmı gibi  güneş gören bölgelerde ortaya çıkar. Solar lentigoları görülme sıklığı yaşla birlikte arttığı için yaşlı hstalarda daha çok ortaya çıkmaktadır. Açık tenli çocuklarda da aşırı güneşe maruz kalma sonrasında gözlenebilir. 

CAFÉ-AU-LAIT MAKÜLLERİ (sütlü kahve lekeleri) doğumda yada erken çocukluk döneminde ortaya çıkan düz, açık kahverenkli maküllerdir. Bazı genetik sendromlara eşlik edebileceği gibi %25-30 oranında tek başına da bulunabilir. Boyutları birkaç mm den 15 cm ye kadar değişebilir, çocuk büyüdükçe bu lekeler de genişleme eğilimi gösterirler. 

BECKER NEVUS — Genellikle ergenlik döneminde ortaya çıkan bu lezyonlar erkeklerde kadınlara göre 5 kat daha sıktır. Genelde tek taraflı olarak omuzlarda, gövde üst kısmında yaklaşık 10 cm çaplı plaklar şeklinde ortaya çıkar. Lezyon üzerinde siyah kıllar ve etrafında akne benzeri lezyonlar gözlenebilir.

DERMAL MELANOCYTOSIS — normalde derinin üst tabakasında bulunması gereken melanositler dermiste bulundukları zaman karşımıza çıkan lezyonlar daha mavi renkli gözlenirler.