Hafif Bilişsel Bozukluk (MCI): Bu 'Normal' Yaşlanma Değildir.

Hepimiz bir odaya girdiğimizde, orada bulunma nedenimizi tam olarak unutmuşuzdur ya da belki de çok uzun zamandır görüşmediğimiz arkadaşlarımızın isimlerini hatırlama yeteneğimiz eskisi gibi değildir.

Bunlar yaşlanmanın normal belirtileridir. Ancak, bu tür olaylar daha sık olmaya başlarsa o zaman hafif bilişsel bozukluk, genellikle MCI olarak adlandırılan bir bozulum gelişmiş olabilir. Hafif bilişsel bozukluk (MCI), günlük aktivitelerin çoğunu bağımsız olarak gerçekleştirebilen kişilerde hafızanın veya bilişsel yeteneğin kaybı ile karakterize bir aşamadır.

Hafif bilişsel bozukluk teşhisi konulan kişilerin %10 ila %15'inde bir yıl içinde demans(bunama) geliştirebildiği bilinmektedir. Uzmanlar, hafif kognitif bozukluk belirtileri için tıbbi yardım almanın bu nedenle çok önemli olduğunu bildirmektedir.

Hafif Bilişsel Bozukluk ve Normal Yaşlanma

Normal yaşlanma ile hafif bilişsel bozukluğun kesinlikle birbirinden farklıdır. Temel olarak, hafif bilişsel bozukluk, birinin hafızasında veya düşüncesinde değişiklikler gösteren belirgin semptomlara sahip iken değişikliklerin günlük aktivitelerini yapma yeteneğini etkilememesidir. Bu yönü ile bunama tanısından ayrılmaktadır. Ayrıca; dil kullanımı, hafıza, öğrenme, işlem hızı, muhakeme ve problem çözme gibi alanları ölçen bir nöropsikolojik değerlendirmede de tesbit edilebilen bir durumdur. Dolayısıyla MCI'yi normal yaşlanmadan ayıran şeylerin çoğu, semptomlar ile ne sıklıkla mücadele ettiğiyle ilgilidir. Herhangi birimizin marketten alacaklarımızdan bazılarını unutması yaygındır. Ancak bu tekrar tekrar ve günlük olarak olmaya başladığında, endişelenmeye başlıyoruz.

Peki, normal yaşlanma nedir? Yaşlandıkça herkeste hafıza ve biliş doğal olarak azalır mı? Beynin birçok büyük sorusu gibi, bunun da net bir cevabı yok ancak daha geniş çaplı çalışmalar genellikle insanların 20'li yaşlarında beyin fonksiyonlarının ölçüldüğü testlerde ellerinden gelenin en iyisini yapmalarının beklenebileceğini ancak 30'lu yaşlarımızda bile, 20’li yaşlardaki kadar iyi olmamamızın oldukça normal olduğunu gösteriyor. Yine de bu, herkesin yaşlandıkça zihni keskinliğini kaybettiği anlamına gelmez.

Zihnin aktif kullanımı (zihinsel performans gerektiren iş hayatının devamı ya da öğrenme faaliyetlerinin sürdürülmesi gibi) devam ettiği müddetçe insanlar yaşlandıkça da beyin fonksiyonları gelişebilir. “Süper yaşlılar” (80-90 yaş aralığındaki bireyler) olarak adlandırılan, geç yaştaki insanların bir nöropsikolojik testlerde alacağı kadar iyi puan aldığı bir kategori bile vardır. Bu bireylerde, 'normal bilişsel yaşlanma' olarak düşündüğümüz şeye karşı pozitif taraftan bu kadar dirençli olmalarını sağlayan şeyin ne olduğunu anlamaya yönelik araştırmalar da devam etmektedir.

Hafif Bilişsel Bozukluğun Teşhisi Nasıl Olur?

Bilişsel fonksiyonlarınız ile ilgili endişeleriniz varsa öncelikli olarak bir nörolog ile görüşerek öznel olan yakınmalarınızın nesnel bir varyantı olup olmadığını belirlemeniz önem teşkil etmektedir.

Doktorunuza başvurduğunuzda öncelikli olarak semptomlarınızın organik bir nedene bağlı gelişip gelişmediğini tesbit etmek ile başlar. Burada tam kan sayımları, hormon testleri ve vitamin ile demir rezervleriniz kontrol edilebilir çünkü burada oluşabilecek anomaliler bilişsel durumunuzu etkileyebilir ve tüm bunlar ilaç tedavileri ile eksikliklerin giderilmesi sonucunda kolayca ortadan kalkabilmektedir. Ayrıntılı öykü alınırken gerekli durumlarda diğer aile bireyleriyle de görüşme sağlanıp sorunların başkaları tarafından da gözlenebilir olup olmadığı saptanmaya çalışılır. Ardından bir nöropsikoloğa yönlendirilerek tüm beyin fonksiyonlarının değerlendirilmesi ve sonuçların raporlanması ile durum değerlendirme görüntüleme yöntemleri ile son bulur.Eğer Hafif Kognitif Bozukluk (MCI) tanısından şüpheleniliyorsa, uzmanınız lezyonları veya felçleri ekarte etmek için muhtemelen MRI (manyetik rezonans görüntüleme) gibi beyin görüntülemesi önerecektir. 

Bilişsel Gerilemeyi Önlemek Mümkün Mü?

MCI teşhisi konduysa, daha fazla bilişsel gerilemeyi önlemek için özel bir tedavi olmasa da beslenme alışkanlıklarını gözden geçirerek sağlıklı bir diyet uygulamanın gerilemenin hızını azaltmak adına yardımcı olabileceğine dair kanıtlar olduğu araştırmalarda belirtilmektedir. Özellikle tam tahıllar, deniz ürünleri ve kuruyemişlere vurgu yapan Akdeniz diyeti ve yüksek tansiyonu düşürmeye veya kontrol etmeye yardımcı olmak için tasarlanmış DASH (Hipertansiyonu Durdurmak İçin Diyet Yaklaşımları) diyeti hakkındaki araştırmalara işaret ediyor.

Bunlardan herhangi biri veya ikisinin bir kombinasyonu bilişsel gerilemeyi yavaşlatmada etkili olabilirken ayrıca yaşlandıkça, haftada beş kez 30 dakika orta yoğunlukta kardiyovasküler egzersizin yardımcı olduğuna dair iyi kanıtlar var. Hepimiz bunu yapmalıyken, özellikle de ailemizde bunama öyküsü olanların önem vermesi önceliklidir.

Dahası, bilişsel olarak aktif kalmak -özellikle emeklilikten sonra- çok önemlidir. İnsanlar keyif aldıkları ve bilişsel olarak da zorlayıcı buldukları herhangi bir şeyi yapmalarını bile kimi zaman yeterli olabilir. 

Bunun yanı sıra herhangi bir zihinsel aktiviteyi sosyal bir bileşenle birleştirmekte anlamlıdır. Herhangi bir kitap okumak yerine, bir kitap kulübüne katılın ve bunu insanlarla tartışın, bu sizi gerçekten materyalle etkileşime girmeye zorlar ya da koroda şarkı söylemeyi de düşünebilir, başkalarıyla ve müzikle koordinasyon kurduğunuzda beyninizde çok daha fazla sinaptik etkileşim olması, olgunun etki gücünü arttırmaktadır.

Sağlıklı günler sizler ile olsun…