HİPERTANSİYON

Damar içinde dolaşan kanın, damar duvarına yaptığı basınca tansiyon denir. Hipertansiyon basit olarak yüksek kan basıncı demektir. Çocuklarda erişkinlerden farklı olarak yaş gruplarına göre tansiyonun normal değerleri değişkenlik göstermektedir. Boy, yaş ve cinsiyete göre normal tansiyon değerlerinin üzerindeki değerlere hipertansiyon denir.

TEK ÖLÇÜM TANI İÇİN YETERLİ MİDİR?

Tek ölçüm tanı için yeterli değildir. Çocuğun kan basıncı farklı zamanlarda en az 3 kez ölçülüp ortalaması alınarak belirlenmelidir. Ortalama değer istenilen değerin üzerinde ise hipertansiyon var denilir.

ÇOCUKLARDA HİPERTANSİYONUN SIK GÖRÜLÜR MÜ?

Toplumda yaygın bir kanı olan ‘ÇOCUKLARDA TANSİYON OLMAZ’ düşüncesinin tersine, çocuklarda  % 3 – 5 oranında hipertansiyon görülür. Son yıllarda artan obezite ile birlikte, dünya çapında önemli bir sağlık sorunu olan hipertansiyonun çocuklarda görülme sıklığı giderek artmaktadır.

YENİDOĞAN BEBEKTE HİPERTANSİYON OLUR MU?
Yenidoğan bebeklerde hipertansiyon sıklıkla böbrek damar hastalıklarına, böbreğin yapısal bozukluklarına, aort kapakçığı bozukluklarına, akciğer gelişim bozukluklarına ve ilaçlara bağlı olarak ortaya çıkabilir.

HANGİ ÇOCUKLARDA TANSİYON ÖLÇÜLMELİDİR?

3 yaşından büyük her çocuğun rutin kontroller sırasında tansiyon ölçümü yapılmalıdır. Ayrıca 3 yaşın altındaki çocuklarda da erken doğum, düşük doğum ağırlığı, yeni doğan yoğun bakımda yatış öyküsü, doğuştan kalp hastalığı, tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonu, böbrek hastalığı, idrar yolları anomalisi, ailede genetik böbrek hastalığı, organ nakli, kanser, beyin de basınç artışı gibi öyküler varsa mutlaka yine ölçüm yapılmalıdır.

ÇOCUKLARDA TANSİYON NASIL ÖLÇÜLMELİDİR?

Çocuğun üst kol çevresinin uzunluk ve enine uygun tansiyon aletiyle ölçüm yapılmalıdır. Ölçüm öncesi en az 5 dakika dinlenmiş olmalıdır. Büyük çocuklar oturur, küçük çocuklarda yatar pozisyonda sağ koldan tansiyon ölçümü yapılmalıdır. İlk ölçümde her iki koldan kan basıncı ölçümü yapılmalıdır. Tansiyon ölçümü üç kez tekrarlanmalı ve ölçümlerin ortalaması alınmalıdır

HİPERTANSİYONUNU OLAN ÇOCUKLARDA NE GİBİ BELİRTİLER OLUR?

Şikayetlerini ifade edemeyecek küçük bebeklerde huzursuzluk, sebepsiz aşırı ağlama, terleme, sık nefes alma, beslenme güçlüğü gibi belirtileri olurken, daha büyük çocuklarda ise baş ağrısı, yüz kızarıklığı, görme keskinliğinde azalma, çabuk yorulma, çarpıntı, egzersizle bacaklarda ağrı, nefes nefese kalma gibi şikayetler hipertansiyon varlığını işaret edebilir. 

ÇOCUKLUK ÇAĞINDA HİPERTANSİYON NEDENLERİ NELERDİR?

1. Böbrek hastalıklarında, doğuştan ya da sonradan olan hastalıklarda, ya da böbreğin atardamarı veya toplardamarı ile ilgili sorunlarda,

2. Kalp ve damar sistemiyle ilgili en çok ana atardamarın doğumsal ya da sonradan olan darlıklarında,

3. Böbrek üstü bezi, tiroid ve paratroid  bezinin çalışması ile ilgili olan hormonal rahatsızlıklarda,

4. Beyin kanaması, beyin tümörü, enfeksiyonu veya travması gibi nörolojik sorunlarda,

5. Steroid gibi bazı ilaçların kullanımı sırasında,

6. Total kan volümünün arttığı, kandaki sodyum miktarının arttığı durumlarda çocuklarda tansiyon yüksekliği görülebilir.

HİPERTANSİYONU OLAN ÇOCUKLARDA YAPILMASI GEREKEN TESTLER NELERDİR?
Çocuğa hipertansiyon tanısının konulduğu andan itibaren tanının doğrulanması, hipertansiyon nedeninin belirlenmesi, hedef organ hasarı gelişip gelişmediğinin saptanması ve altta yatan risk faktörlerinin varlığının araştırılması gerekiyor. Kan sayımı, böbrek işlev testleri, kan şekeri, elektrolitler, kan yağları, idrar tahlili, idrar kültürü, 24 saatlik kan basıncı izlemi, üriner sistem ultrasonografisi, ekokardiyografi, tiroid ve diğer hormon testlerinin incelenmesi de yapılması gerekenler arasında bulunuyor.
HİPERTANSİYONUN VÜCUDA VERDİĞİ BAŞLICA ZARARLAR NELERDİR?

1. Kalp yetmezliği, kalp büyümesi, kalbi besleyen damarlarda daralma (koroner arter darlığı), kalbi besleyen damarlarda tıkanma (kalp krizi)

2. Beyin kanaması, felç, beyin damarlarında daralma ve tıkanma  

3. Böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarında bozulma

4. Görme azalması ve körlük

5. Büyük atardamarlarda genişleme, bu genişlemelerin yırtılması, bu damarlarda tıkanma.

ÇOCUKLARDA HİPERTANSİYON TEDAVİSİ NASIL OLMALIDIR?

Tedavi çocuk doktoru, çocuk nefroloji uzmanı ve çocuk kardiyoloji uzmanı ile birlikte planlanlanmalıdır. Çocuklarda hipertansiyon tedavisi çocuğun ve ailenin hipertansiyon konusunda eğitimi, hipertansiyonlu çocuğun yaşam şeklinin değiştirilmesi, aşırı kilolu ve şişman çocuğun zayıflatılması ve ilaç tedavisinden oluşur. Çocuklarda hipertansiyonun tedavisinde ilk basamak diyet (tuz kısıtlaması) ve spor sayesinde ideal kilonun sağlanmasıdır. Hipertansiyon hastalarında tuz kısıtlaması ile tansiyon hastalarının yaklaşık üçte birinde kan basıncı değerlerinde düzelme sağlanabilir. Çocuğun kilo fazlalığı varsa ideal kilosuna erişip o kiloda kalacak şekilde diyet yapması, eşlik eden kan yağlarında ya da şekerde yükseklik mevcutsa o zaman ilgili rahatsızlıklara yönelik diyet uygulaması gerekmektedir.

Hipertansiyon, hedef organ hasarına yol açarak ciddi belirtiler verip, diyabet, böbrek, kalp ve endokrin hastalıklarıyla birlikte gidiyorsa ilaç tedavisi gerekebiliyor. Damar bozukluğu (darlık gibi) ve tümör varlığında ise cerrahi tedavi tercih ediliyor.