Koltuk Değneği, Yürüteç Gibi Yürüme Yardımcısı Cihazların Doğru Kullanımını Biliyor Musunuz?

Kalça, diz, ayak bileği ve ayaktaki çeşitli problemler sebebi ile doktorunuz tarafından yürüme yardımcısı kullanımı önerilebilmektedir. Bu yardımcıların kullanım şekli ve süresi probleme bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Öncelikle bu cihazların faydalarına baktığımızda;

• Yürüme gibi günlük yaşam aktiviteleri sırasında hastanın dengesini sağlamasına yardımcı olmak ve kontrolü artırmak

• Problemli olan bölge üzerinden ağırlığı almak ya da azaltmak

• Kaslarda kuvvetsizlik olan durumlarda enerji tüketimini azaltmak

• Doğal duruşu desteklemek

• İyileşme sürecine destek olmak gibi faydaları bulunmaktadır.

Yürüme yardımcısı cihazlar hangi durumlarda kullanılmaktadır?

Bu sorunun cevabı çok çeşitlidir çünkü yaşlılık nedeni ile oluşan bir dizi problem sonrasında ya da kırık vb. geçirilen ameliyatlar gibi birçok rahatsızlıkta kullanılmaktadır. Genel olarak kullanım alanları aşağıdaki gibidir:

• Kalça ve diz protez ameliyatları sonrasında

• Kırık tedavisi süresince

• Kalça, diz ve ayağı etkileyebilen osteonekroz (kemiğin kanlanma yetersizliği) durumunda

• Boy uzatma ameliyatı sonrasında

• Stres kırıklarında

• Bazı kıkırdak, tendon ve menisküs ameliyatları sonrasında

• Nörolojik problemlerde (çocuk felci, inme vb.)

Koltuk Değneği Nasıl Kullanılır?

Koltuk değneği, herhangi bir rahatsızlık nedeniyle hastanın hareketleri kısıtlandığında, gövde ve kollardan alınan kuvvetle bacaklara yardımcı olmak için kullanılan yardımcı cihazdır. Başlangıçta değnek kullanmak zor gelebilir fakat bazı ufak ipuçları ile kolaylıkla kullanılabilir. 

• Değneğin üst ucu koltuk altından 2-3 cm aşağıda olmalıdır. 

• Koltuk değneği ellerle kullanılmalı ve koltuk altına baskı yapmamalıdır. 

• El tutma yeri kalça eklemi hizasında olmalıdır. 

• Dirsekler bir miktar kıvrık olmalıdır. 

Bunları dikkate alarak boyunuza uygun koltuk değneği bulmanız önemlidir. Eğer dikkat edilmezse koltuk değneği kullanım amacından sapar ve ek problemlere sebep olabilir. 

Koltuk altından veya önkoldan destek alan modelleri olmak üzere, başlıca iki tip koltuk değneği vardır. Kullanım şekilleri temelde aynıdır ancak koltuk altı destekli değnekler genelde bir tarafa yük verilmeyeceği durumlarda çift olarak tercih edilirken, önkol destekli değnekler kısmi yük verileceği zaman tek olarak kullanılır. 

Çift Koltuk Değneği ile Yürümek

• Hafifçe öne eğilin. 

• Koltuk değneklerini bir veya iki ayak mesafesi kadar öne koyun. Değnekler hasta olan bacağın görevini devralacaktır. 

• Hasta olan bacak havadayken, değneklere yüklenerek sağlam bacağınızı önde yer alan değneklerin yanına taşımalısınız. 

• Daha sonra sağlam bacağa yüklenerek değnekler öne taşınır. Bu şekilde yürüme idame ettirilir. 

Tek Koltuk Değneği ile Yürümek

Tek destek kullanımı ile ilgili sıkça karşılaşılan hatalardan biri hasta bacağın olduğu tarafta değneğin kullanılmasıdır. Halbuki değnek hasta tarafın karşısında tutulmalı, yürürken hasta tarafla eş zamanlı hareket ettirilmelidir. Örneğin sol bacakta sorun varsa değnek sağ el ile tutulmalıdır. Böylece normal yürüme taklit edilebilir, denge ve ağırlık aktarımı iyileşir.

• İlk olarak hasta olan bacak ve değnek bir adım öne alınır.

• Daha sonra değneğinize ve kısmen hasta olan bacağınıza yüklenerek sağlam bacağınızı diğerlerinin yanında taşıyın.

• Bu şekilde yürümede hasta olan bacak kısmi yük taşımaktadır. 

Koltuk Değnekleri ile Merdiven Çıkmak 

• Bir elinizle merdiven trabzanından destek alın. Bunu yaparken koltuk değneğinizi diğer koltuk altınıza alın. 

• Merdiven çıkmaya başlarken ilk basamağa yakın durun. Uzaktan büyük bir adım atmak yerine merdivenin ilk basamağına yaklaşmanız hem muhtemel tehlikelerden sizi koruyacak hem de işinizi kolaylaştıracaktır.

• Koltuk değneklerini üstünde bulunduğunuz basamakta tutun. Koltuk değnekleri ile bir sonraki basamağa geçmeye çalışmayın. Bunun yerine koltuk değneklerini olduğunuz basamakta tutup sağlam bacağınız ile bir sonraki basamağa geçin.

• Sağlam bacağınızdan sonra koltuk değneğinden ve trabzandan destek alarak hasta olan bacağınızı da bir sonraki basamağa atın. Hasta olan bacağınızı kaldırırken koltuk değneğinizin güvenli bir noktaya bastığından emin olun. 

• İki ayağınızda aynı basamakta olduktan sonra koltuk değneğini aynı basamağa alın.

• Bir sonraki basamağa geçmeden önce mutlaka dengenizi kontrol edin. Merdiveni tamamen çıkana kadar bu yönergeleri tekrarlayın.

Koltuk Değnekleri İle Merdiven İnmek

• Bir elinizle merdiven korkuluğundan destek alın. Aynı merdiven çıkarken olduğu gibi koltuk değneğinizi de bir koltuk altınıza alın. 

• Koltuk değneğinizi ve hasta olan bacağınızı bir aşağıdaki basamağa yerleştirin. Değneğinizin sağlam ve güvenli bir noktaya bastığından emin olun.

• Sağlam bacağınızı bir alt basamağa alın.

• Bir aşağı basamağa geçmeden önce mutlaka dengenizi kontrole din. Merdiveni tamamen inene kadar bu yönergeleri tekrarlayın.

Yürüteç (Walker) Nasıl Kullanılır?

Genellikle diz ve kalça protezi ameliyatlarından sonra tavsiye edilir. Dört ayaklı olup size yürürken diğer yürüme cihazlarından daha fazla güven verir. Gücünüzü kollarınızdan alırsınız. Gücünüz ve dayanıklılığınız artıkça daha rahat kullanır hale geleceksiniz.

Yürüteç ile Yük Vererek Yürümek

• Yürürken ilk olarak bir adım mesafesi kadar yürüteci öne alın. 

• Sonra hasta olan bacak bir adım öne, yürütecin merkezine alınır. 

• Daha sonra diğer (sağlam) bacak hasta olan bacağın yanına alınarak bir adım atılması sağlanmış olur.

• Diğer adımlarda aynı süreç tekrarlanır.

Yürüteç ile Yük Vermeden Yürümek 

• Ameliyat olan ya da hasta olan bacak havada tutularak yürüme pozisyonu alınır.

• Yürüteç kaldırılarak bir adım mesafesi kadar öne alınır.

• Ağırlığın el yardımıyla desteklenmesi sağlanır.

• Sağlam bacak yürüteç merkezine doğru bir adım alınarak diğer bacağın da merkeze getirilmesi sağlanır. Böylece kullanımda ilk adım atılmış olur. 

• Diğer adımlarda aynı süreç tekrarlanır. Bu şekilde yürüteç ile yürüme rahatsız olan bacağa yük verilmeden sağlanmış olur.

Yürüteç ile Koltuğa Oturmak 

• Koltuk arkada hissedilinceye kadar geriye doğru gidin. 

• Ameliyat olan ya da hasta olan bacağı önde tutun.

• Kalçadan bükülerek öne doğru eğilin. Bir eli ile arkaya uzanılarak koltuğun kolunu tutun. Daha sonra aynı işlem diğer el ile de uygulayın.

• Vücudunuzu, koltuk merkezine doğru indirmeye çalışın ve yerleşildiğinden emin olunduğunuzda geriye doğru kayın.

Yürüteç ile Koltuktan Kalkmak

• Koltuğun ucuna doğru öne kayın.

• İlk olarak ellerini yürütecin tutma yerlerine yerleştirin ve yürütecin sağlam bir pozisyonda olduğundan emin olun.

• Hasta olan bacağınızı hafif öne alın.

• Kollarınızdan ve yürüteçten destek alarak koltuktan kalkın ve dik durun.

Not: Yürüteç ile merdiven inip çıkılmaz. Merdiven inip çıkmak için koltuk değneği kullanabilirsiniz ya da bir kişiden yardım alabilirsiniz. Koltuk değneği kullanımını üst kısımdan tekrar okuyabilirsiniz.

Genel Dikkat Edilmesi Gereken Unsurlar

• Genel olarak yukarı doğru çıkışlarda sağlam ayak kullanılarak, aşağı doğru inişlerde ise hasta olan ayak kullanılarak hareket edilmelidir.

• Ev ortamlarında halı, kilim ve kablolar gibi düşmelere yol açabilecek eşyalar kaldırılmalıdır.

• Günlük yaşamda ev ortamlarında tüm odaların aydınlatmalarının iyi olması sağlanmalıdır.

• Sık sık kullanılacak olan eşyaların yakın bölgelere konulması sağlanmalıdır.

• Yürüme yardımcısı kullanan bireyler varsa alçak koltuklar yerine yüksek koltuklar tercih edilmeli ya da koltukların üzerlerine yastık konularak koltukların yükseltilmesi sağlanmalıdır.

• Yürüme yardımcısı kullanan bireylerin sağlam, düz tabanlı, topuksuz ve kaymaz ayakkabı tercih etmeleri sağlanmalıdır. Terliklerin uç kısımları takılıp düşmelere sebep olabilir. 

• Islak zeminlere/yüzeylere dikkat edilmelidir.

• Dolaşırken ve gezerken acele edilmemelidir. Sık sık durularak dinlenilmeli ve gezmeye bu şekilde devam edilmelidir.

• Oturur pozisyonlarda veya yatar durumlarda iken koltuk değnekleri veya yürüteçler yakında bulundurulmalıdır.

• Sabır ve yapılan pratik ile kısa zamanda yürüteç veya koltuk değneği kullanımı kolayca öğrenilebilir.

• Burada verilen bilgiler dışında bir probleminiz varsa size en doğru yönlendirmeyi doktorunuz ya da fizyoterapistiniz yapacaktır.