Pankreas Kanseri - Ahmet A. Balık

Kansere bağlı ölümlerde dördüncü sırada yer alan pankreas kanserinin belirtileri, tümörün yerleşim yerine göre değişkenlik göstermektedir.

Pankreasın yerleşim yeri ve görevleri

Pankreas, karnın üst arka kısmında, karaciğer ile dalak arasında yatay yerleşim gösteren endokrin (İç salgı) ve ekzokrin (Dış salgı) fonksiyonları olan bir organdır.

Pankreasın büyük kısmını ekzokrin salgı yapan asiner hücreler, küçük bir kısmını ise endokrin hücre adacıklar oluşturur. En önemli endokrin salgısı insülin hormonudur. Bu hormon kan şeker düzeyini düzenleyen başlıca hormon olup, eksikliğinde veya bu hormona direnç gelişmesi durumunda ‘Diyabetes Mellitus’ (Şeker hastalığı) gelişir.

Pankreas bunun dışında glukagon, somatostatin, gastrin ve vasoaktif intestinal peptit gibi birçok hormon salgılar. Bu hormonların çeşitli görevleri olmakla birlikte en önemlisi kan glukoz düzeyini insülinin tersine yükseltmeleridir. Ekzokrin olarak pankreas sindirimi kolaylaştırıp besinlerin bağırsaktan emilmesini sağlayan birçok enzim salgılar.

Pankreas kanserinin başlıca özellikleri

Pankreas kanseri, bütün vücut göz önüne alındığında görülme sıklığı bakımından dokuzuncu sırada olmasına karşın, kansere bağlı ölümlerde dördüncü sıradadır. Bu durum pankreas kanserlerinin karakter olarak daha habis seyirli olduklarını gösterse de bu durum daha çok ekzokrin tümörler için geçerlidir. Endokrin tümörler ekzokrin tümörlere göre daha selim bir seyir gösterirler.

Pankreas kanserinin belirtileri

Pankreas kanserinin belirtileri, tümörün pankreasın neresinden ve hangi dokusundan kaynaklandığına bağlıdır. Organın kuyruk denilen dalak tarafında yer alan kısmından kaynaklanan ekzokrin kanserler genellikle ileri aşamalara kadar sessiz kalırlar. İleri aşamada ise bütün kanserlerin ortak belirtileri olan halsizlik, iştahsızlık, kilo kaybı vb. belirtilerin yanı sıra sırt ağrısı, şişkinlik, bulantı, kusma vb. şikayetler ortaya çıkabilir.

Pankreasın karaciğere yakın olan baş kısmı denilen kanserlerde göz ve deride sarılık, idrarda koyulaşma ve kaşıntı kanser tanısının kuyruk bölgesindekilere göre daha erken dönemde konulmasına yardımcı olur. İleri evrelerde pankreas baş kısmındaki tümörler on iki parmak bağırsağında tıkanmaya neden olarak kusmaya yol açarlar.

Pankreasın endokrin tümörlerinin büyük kısmı tespit edilebilen bir hormon salgılamaz. Bu tümörlerde uzun süre sessiz bir seyir gösterebilir. Hormon salgılayan tümörlerin belirtileri ise salgılanan hormona göre değişiklik gösterir.

Gastrin salgılayan tümörlerde yemek borusu, mide ve bağırsakta birden fazla tedaviye dirençli ülserler görülür. İnsülin salgılayan tümörlerde ise kan glukoz düzeyinin düşmesine bağlı halsizlik, aşırı yeme isteği ve buna bağlı kilo alımı söz konusudur. Diğer tümörlerde en sık olarak karşımıza kan glukoz düzeyi yüksekliği çıkar.

Pankreas kanserinde risk faktörleri

Pankreas kanseri için önlenebilir ve önlenemeyen risk faktörleri vardır. Önlenebilir olanlar; sigara tüketimi, aşırı kilo, diyabet, kronik pankreatit ve bazı kimyasal maddelere uzun süre maruz kalmadır. Sigara önemli bir faktör olup sigara tüketenlerde pankreas kanseri görülme oranı tüketmeyenlere göre iki kat daha fazladır. Bu artış aşırı kilosu olanlarda yüzde 20-30’dur.

Pankreas kanseri diyabeti olanlarda daha sık görülmekle beraber bunun nedeni net bir şekilde izah edilememiştir. Kronik pankreatit aşırı alkol ve sigara tüketenlerde daha sık görülen bir tablo olup pankreasın kronik inflamasyonudur. Bu tabloda da pankreas kanser riski daha yüksektir.

Önlenemeyen risk faktörleri yaş, cinsiyet, genetiktir. Pankreas kanseri genel olarak ileri yaşlarda görülmekle birlikte nadir olarak 45 yaşından genç olanlarda da görülebilmektedir. Kadınlarda erkeklere göre pankreas kanseri görülme oranı biraz daha yüksektir. Bazı gen anomalilerinde ailenin birden çok üyesinde pankreasla birlikte farklı organlarda kanser gelişebilir.

Pankreas kanseri teşhisi için yapılacak testler

Pankreas kanseri teşhisi organın yerleşim yeri ve bazen bulgu vermemesi nedeni ile zor olabilir. Bunun için ilk adım bu hastalık için şüphe duymaktır. Ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, magnetik rezonans görüntüleme (MR), endoskopi ve pozitron emisyon tomografisi (PET) teşhis için kullanılır. Ancak tedaviyi yönlendirmede tomografi, MR ve PET’in rolü daha fazladır.

Pankreas kanserinin seyri

“Pankreas kanseri başlangıçta sessiz olmasına karşın ilerlemiş hastalık olması durumunda tümörün yerleştiği yere göre bulgu verir. Organın baş kısmındaki tümörler sarılığa yol açarak nispeten daha erken tanınmalarına olanak sağlarlar. Cerrahi olarak tedavi edilmemeleri durumunda kan ve lenf yolu ile yayılmaları (Metastaz) olasıdır. En sık yayılım olan organ karaciğerdir. Başka organa yayılım olduğunda tümörün kendisinden çok metastatik odak akıbeti daha çok etkiler.

Pankreas kanseri geç evrelerde tanımlanıyor

Pankreas kanseri genellikle geç tanı alır. Bunun başlıca nedeni erken evrelerde hastalığın belirti vermemesi ve buna bağlı olarak sağlık kurumuna geç başvurmaktır. Hastaların büyük kısmında yeni ortaya çıkan diyabet olması nedeni ile bu şikayeti olan hastaların bu açıdan incelenmeleri önemlidir.

Pankreas kanserinde tedavi

Pankreas kanserinin en başarılı tedavisi cerrahi yöntemdir. Tümörün yerleşim yerine göre organ kısmi olarak ve bazen tamamen çıkarılır. Organın karın içindeki büyük damarlarla olan ilişkisi nedeni ile zorluk derecesi yüksek olan ameliyatlardır. Tümörün bu damarlara sirayet etmesi durumunda başarılı bir ameliyat gerçekleştirmek mümkün olmayabilir. Bu hastaları bir süre kemoterapi uygulanıp ameliyat şansı açısından tekrar değerlendirmek gerekir. Pankreas ameliyatları özellikli ameliyatlar olduğundan deneyimli ekipler tarafından gerçekleştirilmelerinin gerektiği akılda tutulmalıdır.

Pankreas olmadan yaşamak mümkün mü?

Pankreas olmadan yaşamak mümkündür. Ancak bu hastalarda diyabet gelişeceğinden insülin tedavisi almak zorunda kalırlar. Bunun dışında sindirim enzimleri salınımı da olmayacağından ağız yolu ile enzim içeren ilaç almaları da gerekir.

Pankreas kanserinden kurtulmak mümkün mü?

Pankreas kanserinden kurtulmak hastalık tanımlandığında sahip olduğu evreye bağlıdır. Erken evrelerde radikal bir cerrahi ve bunu takiben gerekli durumlarda kemoterapi ile mümkün olabilir. Bunun için hastalığın erken evrede teşhis edilmesi gerekir.

Ameliyattan sonrası kontroller

Pankreas kanserinde radikal cerrahiye rağmen nüks etme ihtimali vardır, tedaviyi üstlenen hekimin önerileri doğrultusunda düzenli kontroller gereklidir.

Pankreas kanseri önlenebilir mi?

Pankreas kanserini tamamen önlemek mümkün olmamakla beraber, riski azaltılabilir. Bunun için daha önce bahsedilen önlenebilir risk faktörleri ortadan kaldırılmalıdır.