Psikolog Seçiminde Bilmeniz Gereken Temel Kriterler

Doğru terapisti seçmek, ruh sağlığınız ve genel yaşam kaliteniz üzerinde önemli bir etkiye sahip olabilir. Ancak birçok kişi, kendisi için uygun terapisti nasıl bulacağını bilmediğinden dolayı bu süreci stresli ve kafa karıştırıcı bulabiliyor. Bu yazı da sizin için uygun bir terapist bulmanıza yardımcı olacak bazı önemli noktaları açıklayacağım.

Lisans ve Yetkilendirme

Her şeyden önce, terapistinizin geçerli bir lisansa sahip olduğundan emin olun, sağlıklı bir terapi süreci için bu durum hayati öneme sahip olabilir. Psikologlar, psikiyatristler ve lisanslı klinik sosyal çalışanlar gibi ruh sağlığı profesyonelleri mesleklerini icra edebilmek adına belirli lisans gerekliliklerini yerine getirmiş olmalıdır. Bu gereksinimler sayesinde terapistinizin eğitimli, yetkin ve etik standartlara bağlı olduğunun bir göstergesidir. Öte yandan, lisansı ve yetkilendirmesi olmayan bir terapist, yanlış uygulamalar veya yetersiz yaklaşımlarla size fayda sağlamaktan çok zarar verebilir. Bu nedenle, terapistinizin lisans bilgilerini kontrol etmek ve doğrulamak, sürecin güvenli ve etkili olmasını sağlamak açısından büyük önem taşır. Eğer ki terapistinizin lisansından şüphe ediyor ve danışan-terapist profesyonel ilişkinin dışına çıktığını düşünüyorsanız, Türkiye Psikologlar Derneği etik kuruluna bildiride bulunabilirsiniz.

Psikolog ve Danışanı

Uzmanlık Alanları ve Terapi Yöntemleri

Terapistinizin uzmanlık alanları ve kullandığı terapi yöntemleri, terapi sürecinizi sizin için ne kadar etkili olacağını belirleyen en önemli unsurlardan biridir. Her terapist, farklı alanlarda derinleşmiş bilgi ve deneyime sahip olabilir; bazı uzmanlar anksiyete ve depresyon gibi yaygın ruh sağlığı sorunlarında uzmanlaşırken, diğer uzmanlar ise travma, bağımlılık ya da ilişkisel problemler gibi daha spesifik konulara odaklanır. Aynı şekilde, kullanılan terapi yöntemleri de terapistin yaklaşımını ve sorununuzla nasıl çalışacağını şekillendirir. Bu nedenle, terapistinizin uyguladığı yöntemleri anlamak ve ihtiyaçlarınıza en uygun destek ve de çözüm yollarını bulmanız adına yaygın olarak kullanılan birkaç tane psikoterapi türünü sizinle paylaşıyor olacağım.

1. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT)

Bireyin düşünce, duygu ve davranışları arasındaki bağlantıyı anlamasına yardımcı olan, kanıta dayalı ve yapılandırılmış bir terapi yöntemidir. Temel prensibi, bireyin otomatikleşmiş olumsuz düşünce kalıplarını fark ederek daha sağlıklı düşünme biçimleri geliştirmesine yardımcı olmaktır. BDT, danışanın işlevsiz inançlarını ve bu inançların davranışları üzerindeki etkilerini ele alarak, daha dengeli ve gerçekçi bakış açıları geliştirmesini sağlar. Terapist, danışanın olumsuz düşüncelerini belirleyip sorgulamasına rehberlik eder ve bunları alternatif düşüncelerle değiştirmesine yardımcı olur. Seanslarda belirli teknikler,seans arası pratikler ve davranış deneyleri gibi yöntemler kullanılarak bireyin ilerleme kaydetmesi sağlanır. Bu yaklaşım özellikle depresyon, anksiyete bozuklukları, obsesif-kompulsif bozukluk (OKB), panik bozukluk, fobiler ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi psikolojik rahatsızlıkların tedavisinde oldukça etkilidir.

2. Psikodinamik Terapi

Kişinin bilinçdışı süreçlerini, çocukluk deneyimlerini ve geçmiş yaşantılarının bugünkü duygu ve davranışları üzerindeki etkilerini inceleyen bir terapi ekolüdür. Freud’un psikanalitik kuramına dayanan bu yaklaşım, kişinin bastırılmış duygularını, savunma mekanizmalarını ve bilinçdışı çatışmalarını fark etmesini sağlar. Terapist, danışanın serbest çağrışım, rüyalar ve tekrar eden ilişki kalıpları gibi unsurlar üzerinden iç dünyasını keşfetmesine rehberlik eder. Bu terapi türü genellikle uzun vadeli bir süreçtir ve bireyin duygusal farkındalık kazanarak kendisini daha derinlemesine anlamasına yardımcı olmayı amaçlar. Özellikle çocukluk travmaları, bağlanma problemleri, tekrar eden ilişki sorunları, öz-güven eksikliği ve kişilik bozuklukları gibi konularda etkilidir. Psikodinamik terapi, kişinin içsel çatışmalarını anlamlandırarak daha sağlıklı başa çıkma mekanizmaları geliştirmesine destek olur.

3. Şema Terapi

Kişinin çocukluk ve ergenlik döneminde oluşmuş, bilinçdışı seviyede sürdürülen ve hayatını olumsuz etkileyen düşünce ve davranış kalıplarını ele alır. Bu terapi, özellikle çocukluk travmalarından kaynaklanan kendini yetersiz hissetme, terk edilme korkusu, mükemmeliyetçilik veya değersizlik gibi temel inançları değiştirmeyi amaçlar. Terapist, danışanın sahip olduğu bu olumsuz şemaları tanımlayarak, bilişsel yeniden yapılandırma, deneyimsel çalışmalar ve duygu odaklı tekniklerle bireyin daha sağlıklı bir bakış açısı geliştirmesine yardımcı olur. Kökleri geçmişten gelen bu olumsuz şemalar, kişinin ilişkilerinde, iş hayatında ve öz-değer algısında önemli sorunlara yol açabilir, bu yüzden terapi sürecinde bilinçli olarak ele alınması büyük önem taşır.

4. EMDR (Göz Hareketleri ile Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme)

EMDR, özellikle travmatik anıların beyinde sağlıklı bir şekilde işlenmesini sağlayarak bireyin geçmişten gelen olumsuz deneyimlerle başa çıkmasına yardımcı olan bir yöntemdir. Terapist, danışanın travmatik bir anıyı hatırlarken belirli göz hareketleri yapmasını veya ritmik ses/dokunsal uyarıcıları takip etmesini sağlar. Bu teknik, beynin travmayı işlemesini kolaylaştırarak danışanın travmatik anılara bağlı duygusal sıkıntılarından kurtulmasını destekler. EMDR, özellikle travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), cinsel istismar, doğal afetler, kazalar ve diğer şiddet içerikli olaylar sonrası oluşan psikolojik rahatsızlıklarda oldukça etkilidir.

5. Kabul ve Kararlılık Terapisi (ACT)

Bireyin olumsuz duygu ve düşüncelerle savaşmak yerine, onları kabul ederek hayatına değerleri doğrultusunda yön vermesini amaçlayan bir terapi yaklaşımıdır. ACT’ye göre, psikolojik sıkıntılar, bireyin içsel deneyimlerinden kaçınma veya onları değiştirmeye çalışma çabasından kaynaklanır. Bunun yerine, kişi zorlayıcı düşünce ve duygularını fark edip onlarla mücadele etmek yerine onlara alan açtığında, hayatına daha anlamlı bir şekilde devam edebilir. Bu süreçte mindfulness (bilinçli farkındalık) teknikleri kullanılır; böylece birey, geçmişin pişmanlıkları veya geleceğin kaygılarıyla boğuşmak yerine, şu ana odaklanmayı öğrenir. ACT, danışanın kişisel değerlerini belirleyerek, bu doğrultuda hareket etmesini teşvik eder ve onu kısıtlayan korkulara veya kaçınmalara rağmen eyleme geçmesini destekler. Özellikle anksiyete bozuklukları, depresyon, kronik stres, obsesyonlar, duygu düzenleme sorunları ve travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi durumlarda etkili bir yöntemdir. ACT, bireyin psikolojik esneklik kazanmasını sağlayarak, hayatını daha bilinçli ve tatmin edici bir şekilde yaşamasına yardımcı olur.

6. Kişilerarası Psikoterapi (KİPT)

Kişinin sosyal ilişkilerini ve bu ilişkilerin ruhsal sağlığı üzerindeki etkilerini ele alır. Depresyon, anksiyete, ilişki problemleri ve sosyal kaygı gibi durumlarda oldukça etkili bir yöntemdir. Kişinin ailesi, arkadaşları veya romantik ilişkilerinde yaşadığı sorunları anlamasına ve bu ilişkileri nasıl daha sağlıklı hale getirebileceğini keşfetmesine odaklanır. Terapist, danışanın ilişkilerindeki olumsuz döngüleri fark etmesine yardımcı olarak, daha sağlıklı iletişim becerileri geliştirmesi için stratejiler sunar. Örneğin, bireyin başkalarıyla kurduğu bağların güvensiz, çatışmalı veya mesafeli olup olmadığı incelenir ve daha dengeli, tatmin edici ilişkiler kurabilmesi için yollar aranır. KİPT, özellikle bireyin sosyal destek sistemini güçlendirmeye ve duygusal bağlarını sağlıklı bir şekilde yönetmeye yönelik çalışmalar yapar.

Terapist

Terapist Arama Sürecinde İzlenecek Adımlar

Terapist arayışı, kişisel ihtiyaçlarınıza en uygun uzmanı bulmak için dikkatli bir değerlendirme sürecini gerektirir. Doğru terapisti seçmek, sürecin verimli ve etkili olmasını sağlamak adına önemlidir. Aşağıda, terapist bulma sürecinde size rehberlik edebilecek temel adımları bulabilirsiniz.

Hedeflerinizi Belirleyin: Her şeyden önce, terapiden ne beklediğinizi ve hangi konularda destek almak istediğinizi netleştirin. Uygun terapisti seçmeniz adına yol gösterici olabilecek aşağıda ki soruları kendinize sorabilirsiniz:

l “Terapi sonunda nasıl olmayı hedefliyorum?”

l “Nelerin değişmesini istiyorum?”

l “Şu anda sizi rahatsız eden ne gibi sorunlar veya belirtiler bulunmakta?”

l “ Var olan zorlantılarınızın hangilerini ortadan kaldırmak veya azalmasını istiyorsunuz?”

l “Ne olsaydı hayatınız sizin için daha iyiye gitmeye başlardı?”

Kaynaklarınızı Kullanın: Terapist arayışınızda güvenilir kaynaklardan destek almak, doğru uzmanı bulmanızda önemli bir rol oynar. İlk olarak, aile üyeleri, arkadaşlar veya daha önce terapi almış güvendiğiniz kişilerden öneri alabilirsiniz. Kendi deneyimlerine dayanarak paylaşacakları bilgiler, terapistin yaklaşımı ve seans süreci hakkında fikir edinmenize yardımcı olabilir. Bunun yanı sıra, doktorlar, psikologlar veya diğer sağlık profesyonelleri de ihtiyacınıza uygun bir terapist önerebilir. Aynı zamanda daha kapsamlı bir araştırma yapmak adına, online terapi platfrormlarına veya profesyonel derneklerin internet sitelerinden yararlanabilirsiniz. Unutmayın, terapist seçerken yalnızca popüler veya en çok önerilen kişiyi değil, kendi ihtiyaçlarınıza ve beklentilerinize en uygun olan uzmanı bulmayı hedeflemelisiniz. Bu nedenle, birden fazla kaynaktan bilgi toplayarak kapsamlı bir değerlendirme yapmanız faydalı olacaktır.

Sorular Sorun: Terapistin eğitim geçmişi, deneyimi, terapi yaklaşımı ve seans ücretleri hakkında sorular sorun. Böylece, bilinçli bir karar vermenize yardımcı olacaktır.

İlk Görüşmeyi planlayın: Potansiyel terapistlerle bir ön görüşme yapmak, sizin için en uygun uzmanı seçme sürecinde önemli bir adımdır. İlk görüşmeler genellikle kısa olup, uzmanın çalışma tarzını, yaklaşımını ve sizinle nasıl bir ilişki kurabileceğini anlamanıza yardımcı olur. Bu süreçte terapistin size nasıl bir terapi yöntemi sunduğunu, seansların nasıl ilerlediğini, ne sıklıkla görüşülmesi gerektiğini ve hangi konular üzerinde çalışıldığını öğrenebilirsiniz. İlk görüşme, terapist ile aranızdaki uyumu değerlendirmeniz için de büyük bir fırsattır. Etkili bir terapi süreci için kendinizi rahat hissedebileceğiniz, sizi anlayan ve güvende hissettiren bir terapist ile çalışmanız önemlidir. Terapistin yaklaşımı size uygun değilse veya iletişim tarzı sizi tatmin etmiyorsa, farklı bir terapist aramak en sağlıklı seçenek olabilir.

Kişisel Uyumun Önemi

Terapistinizle güçlü bir terapötik ilişki kurmak, terapinin etkinliği açısından kritik bir faktördür. İlk birkaç seansta, terapistinizle olan etkileşimlerinizi değerlendirerek kendinizi ne kadar rahat ve güvende hissettiğinizi gözlemlemek önemlidir. Terapistin empatiyle yaklaşması, sizi gerçekten anlaması ve açık, net bir iletişim kurması, sürecin verimli ilerlemesini sağlar. Eğer terapistinizle aranızda yeterli uyum oluşmadığını, anlaşılmadığınızı veya kendinizi ifade etmekte zorlandığınızı hissediyorsanız, başka bir terapist aramayı düşünebilirsiniz.

Ancak, terapi sürecinde zaman zaman direnç yaşamak da doğaldır. Direnç, bireyin bilinçli veya bilinçdışı olarak değişime karşı koymasıdır ve genellikle terapide zorlayıcı konular ele alındığında ortaya çıkar. Eğer terapiye karşı bir isteksizlik, seansları erteleme veya terapistle olan ilişkiye dair şüpheler duyuyorsanız, bunun uyum eksikliğinden mi yoksa sürecin doğal bir parçası olan dirençten mi kaynaklandığını değerlendirmek faydalı olabilir. Terapistinizle açıkça konuşarak bu durumu paylaşmak, ilişkinizi güçlendirebilir ve sürecin sizin için daha anlamlı hale gelmesini sağlayabilir. Unutmayın, doğru terapisti bulmak bazen zaman alabilir, ancak bu çaba ruh sağlığınız için değerli ve uzun vadede iyileşmenizi destekleyen bir yatırımdır.