Radyoterapi

RADYASYON ONKOLOJİSİ

Radyoterapi, yüksek enerjili radyasyonun kullanılması ile kanser hücrelerini öldürmeyi amaçlayan bir tedavi yöntemidir. Radyoterapi kanserli hücre ile beraber normal hücreleri de etkiler, dolayısı ile tedavi planlaması yan etkileri en aza indirecek şekilde dikkatli ve tecrübeli ellerde yapılmalıdır.

Hastalar kanser türüne bağlı olarak ameliyattan önce, ameliyat sırasında veya ameliyattan sonra radyoterapi alabilirler.

Radyoterapi tek başına veya kemoterapi ile birlikte de uygulanabilir.

RADYOTERAPİ NEDİR?

Radyoterapi (ışın tedavisi ya da şua tedavisi olarak da adlandırılır). X- ışını farklı radyasyon kaynaklarından elde edilen yüksek enerji ışınları kullanarak onkolojik hastalığın tedavi edilmesi ne denir. Radyoterapi uygulaması aynen akciğer filmi çekimi gibidir ve ağrı vermez. Tedavi seansları genellikle birkaç dakika kısa sürelidir. En sık kullanılan radyasyon tipi X - ışınlarıdır.

Radyoterapi bir makine yardımı ile dışarıdan verilebilir veya radyoaktif kaynakların tümörlü bölgeye yerleştirilmesi ile içeriden de uygulanabilir.

RADYOTERAPİ NASIL ETKİ EDER?

Yüksek dozlarda radyasyon özellikle hızlı çoğalan hücreleri öldürür ya da bölünerek büyümelerini durdurabilir. Tümör hücreleri, etraflarındaki normal hücrelerden çok daha hızlı büyüyüp bölündükleri için radyoterapi ile pek çok tümör türü başarı ile tedavi edilebilmektedir. Normal hücrelerde bir miktar radyasyondan etkilenir ama tümör hücrelerinin aksine, çoğu radyasyonun etkilerini üzerinden çok daha çabuk atarlar. Bu yüzden, normal hücreleri korumak için doktorlar radyasyonun dozunu düşük tutup toplam tedavi süresini zamana yayarlar. Doktorlarınız ayrıca olabildiğince normal dokuyu korumaya ve radyasyonu hastalıklı bölgeye yönlendirmeye özen gösterirler.

RADYOTERAPİNİN AMAÇLARI VE YARARLARI NELERDİR?

Radyoterapinin hedefi normal hücreleri mümkün olan en az riske atıp tümör hücrelerini öldürmek veya büyümelerini durdurmaktır. Radyasyon vücudun hemen her yerinde pek çok tümör türünü tedavi etmek için kullanılabilir. Nitekim, onkoloji hastalıklarının yarıdan çoğu bir takım radyoterapi uygulamaları ile tedavi edilmektedir ve pek çok onkoloji hastasında kullanılan tek tedavi tipi radyoterapidir. Tek başına ya da başka tümör tedavisi türleri ile beraber olarak radyoterapi uygulanmış olan binlerce kişinin hastalıklardan kurtulduğu bilinmektedir.

Tıpkı cerrahi gibi, radyoterapi de lokal-bölgesel bir tedavidir. Yani vücudun yalnızca belli bir bölgesindeki tümör hücrelerini etkiler. Bazen doktorlar daha iyi sonuç almak için örneğin kemoterapi ya da biyolojik tedavi gibi kan yoluyla vücudun her yerine ulaşabilen tedavilere (sistemik tedavilere) radyoterapiyi de etkiler.

RADYOTERAPİNİN RİSKLERİ NELERDİR?

Radyoterapinin tümör hücrelerini yok eden veya zarar veren dozları bazı normal hücrelere de bir miktar zarar verebilir. Tedavinin yan etkilerinin, nedeni radyasyonun bu normal hücreler üzerindeki olumsuz etkilerden kaynaklanır. Bu yan etkilerin çok büyük bir kısmı tedavi bittikten çok kısa bir süre sonra kendiliğinden veya uygun ilaçlar kullanarak ortadan kalkabilmektedir. Radyoterapinin çoğu yan etkisi iyi bilinir ve doktor, hemşire ve diğer personelin yardımı ile kolayca tedavi edilebilir. Tümör hücrelerini yok etmenin getireceği yararlara kıyasla, genellikle kabul edilebilecek düzeyde yan etki ihtimali her zaman olabilmektedir.

Tedavi sırasında kullanılan radyasyon sadece tedavi odasında etkili olup, hastanın tedavisi bittikten ve tedavi odasından çıktıktan sonra etrafa radyasyon saçmamaktadır. Bu nedenle radyoterapi uygulanan hastalar çevresi için herhangi bir radyasyon riski taşımamaktadır.

RADYOTERAPİ NASIL UYGULANIR?

Radyoterapi iki yöntemden biri ile uygulanabilir; eksternal=dışarıdan radyoterapi ya da brakiterapi=içerden/yakından radyoterapi. Bazı hastalara önce biri sonra diğeri olmak üzere veya eşzamanlı olarak her ikisi birden uygulanır.

Tümör nedeniyle radyoterapi uygulanması gereken çoğu hastada dışarıdan radyoterapi kullanılır. Dışarıdan gelen hasta tedavi cihazının masasına yatar ve tekniker arkadaşlar gerekli tedavi ayarlamasını yapınca tedavi başlar. Hastamızın etrafında cihaz gerekli açılardan ışınlamasını gerçekleştirir.

İçerden uygulama sırasında radyoaktif kaynak vücut içerisine yerleştirilir. Radyoaktif doku boşluklarına veya tümöre yerleştirilir bu radyoaktif maddeler belli bir zamandan sonra çıkartılabilir ya da o dokuda kalabilir.

RADYASYON TEDAVİSİNİ KİMLER UYGULAR?

Her kanser tanısı almış hastalara radyoterapi uygulanmamaktadır. Bu nedenle hastalar uzman hekimler tarafından değerlendirildikten sonra, hastalığın evresi, türü ve uygulanan diğer tedaviler göz önüne alınarak radyoterapi alıp almaması için karar verilir. Radyoterapi kararı alınan hastaların uygulama şekli, dozu, tedavi cihazı ve tedavi süresi ne yine sorumlu hekim karar verir.

Radyoterapinin ilk aşaması, ayrıntılı klinik muayenedir. Hastanın varsa tespit edilen kitlesi veya riskli alanı önceden tespit edilir. Tedavi planlaması simülasyon işlemi ile yapılır. Simülasyon, CT veya PET-CT cihazı ile yapılır. CT den gelen görüntüler bilgisayarlı tedavi planlama sistemine aktarılır ve tedavi edilecek bölge ve çevredeki kritik organlar doktorlar tarafından konturlanır. Radyoterapi cihazlarından uygun ve doğru dozda radyasyon verilmesini sağlayan ve denetleyen radyoterapi fizikçisidir. Fizikçi ve hekim beraber çalışarak tümör bölgesine mümkün olan en yüksek dozun uygulanmasını sağlarken normal dokular için en az doz verilecek şekilde tedavi planını özel bir bilgisayar sistemi ile planlar. Bilgisayarlı planlama sistemi ile 3-boyutlu konformal radyoterapi, yoğunluk ayarlı radyoterapi (IMRT) veya volümetrik ark tedavisi (VMAT) yapılabilmektedir. Yapılan tedavi planı tedavi sırasında hassas görüntüleme yöntemleri ile konfirme edilebilirse(IGRT) tedavisi uygulanmış olur.

TEDAVİ NE KADAR SÜRER?

Radyoterapi çoğu tümör türünde genellikle haftada 5 gün uygulanır ve 4 ile 7 hafta arasında sürer ihtiyacınız olan toplam radyasyon dozu ve tedavi sayısı tümörünüzün boyuna, yerine ve türüne, genel sağlık durumunuza ve gördüğünüz diğer tıbbi tedavilere göre değişir.

Birkaç yüksek doz yerine, her gün azar azar dozlarda alınan radyasyon uygulaması ile tedavi edilen bölgedeki normal vücut dokularının ertesi güne kadar kendini yenilemesi ve radyasyondan korunmasına yardımcı olunmaktadır. Ayrıca, hafta sonları verilen iki günlük aralar sayesinde normal hücrelerin daha da iyileşmesi sağlanmaktadır.

Radyoterapiden en iyi şekilde yararlanmak için bütün seanslarımızın usulünce ve planladığı şekilde alınması çok önemlidir. Seansların gereksiz yere atlanması ya da uzun süreyle ertelenmesi tedavinin etkinliğini azaltabilir.

RADYOTERAPİ SEANSLARINDA NE OLUR?

Her tedavi öncesi size giymeniz için bir önlük verilir. Dolayısıyla tedaviye giderken değiştirilmesi kolay giyecekler tercih etmeniz önerilir. Tedavi odasında tedavi teknisyeni sizi karşılar ve tedavi masasına sizi yatırır. Üzerinizde işaretli dövmeler veya çizgiler yardımıyla size en doğru pozisyonu vermeye çalışır ve tedavi alanlarını belirler. Tedavi odasında her tedavi seansında yaklaşık 10-15 dakika geçirirsiniz, fakat gerçek tedavi sadece 2-3 dakika sürer. Tedavi sırasında herhangi bir acı hissetmezsiniz. İşlem basit bir akciğer filmi çekimi gibidir. Radyasyonu duymanız, görmeniz veya kokusunu almanız mümkün değildir.

Her tedavi alanındaki korumalar bilgisayarlar yardımıyla tedavi cihazının içinde bulunan ince liflerle yapılır. Planlama sürecinde hazırlanmış maskeler ve fiske ediciler tedavi sırasında sakin durmanız, hareket etmemeniz için gerekmektedir. Bu sayede her seansta doğru bölge istenilen dozu alacaktır. Tedavi sırasında nefesinizi tutmaya gerek yoktur, sakin bir şekilde nefes almanız yeterli olacaktır.

Tekniker tedaviye başlamadan hemen önce odayı terk eder. Tedavi cihazı odanın dışındaki konsülden kontrol edilir. Tedavi odasındaki kamera ve konuşma sistemleri yardımıyla teknikerler tedavi sırasında sizi izleyeceklerdir, gerekirse sizinle konuşup tedaviyi sonlandırabilirler. Eğer kendinizi rahatsız hissederseniz, lütfen ani hareketler yapmayın. Kolunuzu kaldırıp teknikeri uyarmanız yeterli olacaktır. Tedavi cihazı her an durdurulabilir ve tedavi daha sonra kaldığı yerden devam edebilir. Tedavi sırasında yerden yüksekte olacağınız için ani hareketler düşüp kendinizi yaralamanıza neden olabilir.