Skolyoz (Omurga Eğriliği)

Skolyoz, omurganın yana doğru anormal bir şekilde eğrilmesiyle karakterize edilen bir sağlık durumudur. Omurga, insan vücudunun temel destek yapısıdır ve normalde arkadan bakıldığında düz bir çizgi gibi görünür. Ancak skolyoz hastalarında bu çizgi, “S” veya “C” harfi şeklinde bir eğrilik oluşturur. Bu durum, yalnızca estetik bir sorun olmaktan çok daha fazlasıdır; kişinin fiziksel sağlığını, hareket kabiliyetini ve hatta psikolojik durumunu etkileyebilir. Skolyoz hastalığı, genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde fark edilse de, yetişkinlerde de çeşitli nedenlerle ortaya çıkabilir. Hafif skolyoz vakaları çoğu zaman belirgin semptomlara yol açmazken, ciddi vakalar ağrı, solunum zorluğu, iç organlara baskı ve duruş bozuklukları gibi komplikasyonlara neden olabilir.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Nedir?

Skolyoz, omurganın doğal ekseninden saparak yana doğru eğrilmesi durumudur. Omurga, 33-34 kemikten (vertebra) oluşan karmaşık bir yapıdır ve vücudun dik durmasını sağlar, aynı zamanda sinir sistemi ile iç organları korur. Sağlıklı bir omurga, önden veya arkadan bakıldığında düz bir çizgi izlerken, yandan bakıldığında doğal “S” şeklindeki kavisleri (lordoz ve kifoz) içerir. Skolyozda ise bu denge bozulur ve omurga yana doğru eğrilir. Skolyoz eğriliği, genellikle Cobb açısı adı verilen bir ölçümle derecelendirilir. Bu açı, röntgen görüntülerinden hesaplanır ve eğriliğin şiddetini belirler.

Skolyoz hastalığı, her yaştan bireyi etkileyebilir, ancak en sık çocuklarda ve ergenlerde teşhis edilir. Özellikle büyüme çağında, omurganın hızlı gelişimi sırasında skolyoz başlangıcı fark edilebilir. Erken teşhis edildiğinde, eğriliğin ilerlemesi kontrol altına alınabilir ve ciddi komplikasyonlar önlenebilir. Skolyoz, yalnızca sırt bölgesinde değil, boyunda skolyoz gibi daha nadir görülen formlarıyla da kendini gösterebilir. Bu durum, üst omurga bölgesindeki bir problemi işaret edebilir ve farklı bir tedavi yaklaşımı gerektirebilir.

Skolyoz Neden Olur?

Skolyozun nedenleri, hastalığın türüne, kişinin yaşına ve genel sağlık durumuna göre değişiklik gösterir. Skolyoz nedenleri arasında en yaygın olanlar şunlardır:

• Genetik Faktörler: Skolyozun genetik bir yatkınlığı olduğu bilinmektedir. Ailede skolyoz öyküsü varsa, çocuklarda skolyoz görülme olasılığı %20-30 oranında artar. Ancak bu, skolyozun tamamen genetik olduğu anlamına gelmez; çevresel faktörler de rol oynar.

• Doğumsal Anomaliler: Konjenital skolyoz, omurganın anne karnındaki gelişim sürecinde oluşan yapısal kusurlardan kaynaklanır. Omurga kemiklerinin anormal şekillenmesi, birleşmesi veya eksik gelişmesi bu duruma yol açar.

• Nöromusküler Hastalıklar: Cerebral palsy, kas distrofisi, spinal müsküler atrofi veya spina bifida gibi kas ve sinir sistemi hastalıkları, omurgayı destekleyen kasların zayıflamasına neden olarak skolyoz gelişimini tetikleyebilir.

• Duruş ve Alışkanlıklar: Uzun süreli yanlış duruş, sırt çantasının tek omuzda taşınması veya omurgaya aşırı yük bindiren aktiviteler nadiren skolyozun birincil nedeni olsa da, mevcut eğriliği kötüleştirebilir.

• Dejeneratif Süreçler: Yetişkinlerde skolyoz, osteoporoz, disk dejenerasyonu veya omurga eklemlerindeki aşınma gibi yaşa bağlı problemlerden kaynaklanabilir.

• Travmalar ve Enfeksiyonlar: Omurga yaralanmaları, kırıklar veya enfeksiyonlar (örneğin tüberküloz) nadir de olsa skolyozun gelişmesine yol açabilir.

Skolyozun kesin nedenini belirlemek için doktorlar, hastanın tıbbi öyküsünü inceler, fiziksel muayene yapar ve röntgen, MRI veya CT gibi görüntüleme yöntemlerinden faydalanır.

Skolyoz Belirtileri

Skolyoz belirtileri, eğriliğin derecesine, kişinin yaşına ve hastalığın ilerleme hızına bağlı olarak farklılık gösterir. Hafif skolyoz vakaları genellikle belirgin semptomlara yol açmaz ve çoğu zaman rutin bir sağlık kontrolü sırasında tesadüfen fark edilir. Ancak daha ciddi vakalarda, fiziksel belirtiler açıkça ortaya çıkar.

Yetişkinlerde Skolyoz Belirtileri

Yetişkinlerde skolyoz, genellikle dejeneratif değişikliklerle birlikte görülür ve şu belirtilerle kendini gösterebilir:

• Omuzlardan birinin diğerinden daha yüksek durması, kıyafetlerin asimetrik görünmesine neden olabilir.

• Kalçada asimetri veya bir tarafın daha çıkık görünmesi.

• Skolyoz ağrısı, özellikle sırt, bel veya boyun bölgesinde kronik rahatsızlık. Bu ağrı, uzun süre ayakta durmak veya oturmakla artabilir.

• Uzun süreli hareketsizlik sonrası yorgunluk ve kas spazmları.

• Eğrilik ilerledikçe nefes darlığı, göğüs ağrısı veya sindirim problemleri.

Çocuklarda Skolyoz Belirtileri

Çocuklarda skolyoz, büyüme çağında hızla ilerleyebilir ve şu belirtilerle fark edilebilir:

• Omurganın yana doğru eğriliği, arkadan bakıldığında görsel olarak net görülür.

• Omuz veya kalça hizasında dengesizlik.

• Çocuk öne eğildiğinde sırtında belirgin bir kamburluk veya asimetri (Adams öne eğilme testi).

• Skolyoz başlangıcı olarak görülen hafif eğriliklerin zamanla artması.

• Nadir durumlarda skolyoz ağrısı; genellikle çocuklarda ağrı görülmez.

Ebeveynlerin, çocuklarının duruşunu düzenli olarak gözlemlemesi ve şüphe durumunda bir ortopedi uzmanına başvurması önemlidir. Okul taramaları, skolyozun erken teşhisinde büyük rol oynar.

Skolyoz Türleri

Skolyoz çeşitleri, farklı nedenlere ve ortaya çıkış şekillerine bağlı olarak sınıflandırılır.

İdiopatik Skolyoz

Skolyoz vakalarının %80’ini oluşturan idiyopatik skolyoz, nedeni tam olarak bilinmeyen bir türdür. Genellikle ergenlik döneminde (10-18 yaş) ortaya çıkar ve kız çocuklarında daha sık görülür. Üç alt grubu vardır:

• Bebeklik Dönemi: 0-3 yaş, nadir.

• Juvenil: 4-10 yaş.

• Adölesan: 11-18 yaş, en yaygın tür.

Nöromusküler Skolyoz

Nöromusküler skolyoz, kas veya sinir sistemi hastalıklarından kaynaklanır. Cerebral palsy, kas distrofisi gibi durumlar bu türün nedenlerindendir. Kasların omurgayı destekleyememesi nedeniyle eğrilik hızlı ilerler.

Konjenital Skolyoz

Konjenital skolyoz, omurganın doğuştan gelen yapısal anomalileri nedeniyle oluşur. Omurga kemiklerinin anormal şekillenmesi veya eksik gelişmesi bu duruma yol açar.

C Skolyoz ve S Skolyoz

Skolyoz eğriliğinin şekline göre C skolyoz (tek yönde eğrilik) ve S skolyoz (çift eğrilik) olarak sınıflandırılır. Boyunda skolyoz ise servikal omurgada görülür ve nadirdir.

Dejeneratif Skolyoz

Yetişkinlerde görülen dejeneratif skolyoz, omurga disklerinin ve eklemlerinin yaşa bağlı aşınması sonucu ortaya çıkar.

Skolyoz (Omurga Eğriliği) Derece Sınıflandırılması

Skolyoz dereceleri, Cobb açısıyla ölçülür ve şu şekilde sınıflandırılır:

• 5-10 Derece: Çok hafif skolyoz, tedavi gerektirmez, takip önerilir.

• 10-20 Derece: Hafif skolyoz, skolyoz egzersizleri veya korse ile kontrol edilir.

• 20-40 Derece: Orta derecede skolyoz, korse yaygındır, hızlı ilerlerse cerrahi düşünülebilir.

• 40 Derece ve Üzeri: Ciddi skolyoz, genellikle skolyoz ameliyatı önerilir.

5, 10, 20, 30, 40 Derece Skolyoz Görüntüleri

Skolyozun derecesi ilerledikçe, röntgen görüntülerinde eğrilik daha belirgin hale gelir. 5-10 derecelik eğrilikler neredeyse fark edilmezken, 20-30 derecede sırt ve kalçada deformasyonlar görülür. 40 derece ve üzeri ciddi deformasyonlara yol açar; iç organlara baskı, akciğer kapasitesinde azalma ve duruş bozuklukları meydana gelebilir.

Skolyoz Nasıl Anlaşılır?

Skolyoz teşhisi, fiziksel muayene ile başlar. Doktor, omuz, kalça ve omurga hizasındaki asimetrileri kontrol eder. Adams öne eğilme testi, sırtın bir tarafında kamburluk veya asimetriyi tespit eder. Kesin teşhis için röntgen çekilir ve Cobb açısı hesaplanır. Gerekirse MRI veya CT kullanılır.

Evde şüphelenilen belirtiler:

• Omuzlardan birinin yüksek durması.

• Bir bacağın kısa görünmesi.

• Sırtın bir tarafında kamburluk.

• Giyimde asimetri.

Skolyoz Hastalığı Ameliyat Süreci

Skolyoz ameliyatı, 40 dereceyi aşan veya hızla ilerleyen vakalarda önerilir. Amaç, eğriliği düzeltmek, ilerlemeyi durdurmak ve yaşam kalitesini artırmaktır.

Skolyoz Ameliyatı Nasıl Yapılır?

Spinal füzyon yöntemiyle gerçekleştirilir:

1. Hazırlık: Genel anestezi, röntgenle eğriliğin haritası.

2. Kesi: Sırt bölgesinde 20-30 cm’lik kesi.

3. Düzeltme: Metal çubuklar, vidalar ve kancalarla omurga sabitlenir.

4. Füzyon: Kemik grefti ile kemikler kaynatılır.

5. Kapanış: Kesi dikilir, hasta yoğun bakıma alınır.

Ameliyat 4-8 saat sürer, iyileşme 6-12 ay alır.

Skolyoz Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tedavi edilmeyen skolyoz ciddi komplikasyonlara yol açabilir:

• İç organlara baskı, solunum kapasitesinde azalma.

• Kronik skolyoz ağrısı, günlük aktiviteleri zorlaştırır.

• Psikolojik sorunlar, özgüven kaybı.

• Dejeneratif değişiklikler, spinal stenoz.

Skolyoz Tedavisinde Kullanılan Alternatif Yöntemler

Cerrahi dışı yöntemler, hafif ve orta derecede skolyozda etkilidir:

• Skolyoz egzersizleri: Schroth yöntemi, kas dengesini düzeltir.

• Korse: Büyüme çağında eğriliği kontrol eder.

• Fizik tedavi: Skolyoz hareketleri, esneme ve güçlendirme.

• Manuel terapi: Kiropraktik, ağrı yönetiminde yardımcı olabilir.

• Yoga ve Pilates: Omurgayı destekler.

• Elektrostimülasyon: Kasları uyarır, ancak yaygın değildir.

Skolyoz Ameliyatı Sonrası Yapılmaması Gerekenler

• Ağır kaldırma (6-12 ay).

• Ani dönme, bükülme, sıçrama.

• Omurgayı zorlayan sporlara erken dönüş.

• Yanlış oturma pozisyonu.

• Sigara ve alkol kullanımı.

Doktor önerileri ve fizik tedavi düzenli uygulanmalıdır.

Skolyoz Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Skolyoz Hastaları Ne Kadar Yaşar?

Skolyoz, genellikle yaşam süresini etkilemez. Hafif vakalar normal yaşamı engellemez. Ciddi vakalarda solunum veya kalp problemleri dolaylı etkiler yaratabilir, ancak erken tedavi riskleri önler.

Skolyoza Ne İyi Gelir?

Skolyoz egzersizleri, fizik tedavi, sağlıklı beslenme, düzenli hareket ve ergonomik yaşam tarzı semptomları hafifletir.

Skolyoz Nasıl Düzelir?

Hafif skolyoz egzersiz ve korseyle, orta derecede korse ve fizik tedaviyle, ciddi vakalar ameliyatla düzelir.

Skolyoz Genetik Mi?

Evet, genetik yatkınlık vardır. Ailede skolyoz öyküsü riski artırır, ancak çevresel faktörler de etkilidir.

Skolyoz Ağrısı Nasıl Geçer?

Fizik tedavi, ağrı kesiciler, sıcak-soğuk uygulamalar ve egzersizler etkilidir. Kronik ağrıda epidural enjeksiyonlar düşünülebilir.