VCUG: Voiding Sistoüretrografi : Voiding: Sondalı İşeme Filmi : Sondalı film

VCUG Nedir?

Normalde, idrar, işeme sırasında mesaneyi idrar kesesi altındaki üretra denilen kanaldan terk eder. Bu normal işlem olmaz, idrar boşalırken aynı zamanda yukarı doğru da hareket ederse VUR (kaçak) denilen olay ortaya çıkar. Vezikoureteral reflü (VUR) idrarın mesaneden (idrar kesesinden) üretere (böbrek ile idrar kesesi arasındaki kanal) ve bazen renal pelvise (böbreğin orta kısmındaki boşluk) geri kaçışıdır. Bu kaçışı ortaya çıkarmak için çekilen filme VCUG: Voiding Sistoüretrografi denilmektedir. Tıbbi terimlerin kullanmasındaki zorluk ve işlemin yapılmasında sonda uygulandığından, pratikde “voiding” ya da “sondalı film” terimleri sıkça kullanılmaktadır. Voiding ingilizce idrar yapma kelimesinden gelmektedir.

VUR dereceleri var mıdır?

VUR 5 derecede değerlendirilir. 1. derecede üretere idrar çıkmaktadır. 2. derecede pelvis denilen böbrek iç kısmına çıkmaktadır. 3. derecede idrar pelvisin parmaksı girintilerine (kalikslere) kadar çıkmaktadır. 4. derecede kanal ve toplayıcı kısımlarda genişleme olmaya başlamıştır. 5. derecede üreter kanalı ve pelvis ileri derecede genişlemiş ve yapısını kaybetmiştir. 4. ve 5. derece kaçaklar anlaşılacağı gibi ciddi sorunlar oluşturabilirler.

VUR nasıl zarar verir?

Kaçak, idrar yolu enfeksiyonu geçiren çocuklarda idrar kesesinde üreyen mikropların böbreklere çıkmasını kolaylaştır. Böylece böbrekler mikropların burada vereceği zararlar ile gelişimlerini yapamazlar. Böbreklerde enfeksiyona bağlı nedbe dokusu oluşur, sonuçta böbreğin çalışan ünite sayısı azalmış olur.

Kimlerde VUR araştılmalıdır?

1. Anne karnında böbrek genişlemesi saptanan çocuklarda

2. Ateşli idrar yolu enfeksiyonu geçiren 3 yaş altındaki çocuklarda 

3. Özellikle gündüz idrar kaçırma, sık idrar yapma, idrar yaparken ağrı olma, idrarını zor yapma, kesik kesik idrar yapma yakınmaları olan çocuklarda 

4. Tekrarlayan idrar yolu iltihabı geçiren çocuklarda 

5. Ultrason incelemesi sırasında böbrekleri küçük saptanan ya da böbreklerinin iç bölgesinde genişleme 2 olan çocuklarda 

6. Kardeşi ya da anne ya da babasında VUR görülmüş olanlarda VUR araştırılmalıdır.

Ultrasonografi ile VUR saptanabilir mi? 

İlk ateşli idrar yolu enfeksiyonu sonrasında erken dönemde böbrek ultrasonografisi yapılmalıdır. Ultrasonografide bir sorun var ise VUR mutlaka araştırılmalıdır. Ultrasonografi normal ise bu VUR yoktur anlamına gelmemektedir. İdrar yolu enfeksiyonu ateşli ise ve çocuk 3 yaş altında ise sondalı film ile kaçak araştırılmalıdır.

Kaçak saptamak için Voiding Sistoüretrografi (Sondalı film) dışında başka bir yöntem yok mudur? 

VUR’u gösteren en iyi yöntem halen sondalı film olmaktadır. Tanı konulmuş çocuklarda, kaçağın geçip geçmediğini izlemek için nükleer tıp ve ultrason ile bazı yöntemler bazı merkezlerce kullanılmaktadır.

Sondalı film çekilen merkez önemli midir? 

Çekimin yapıldığı merkezde uygulanan yöntemler çok önemlidir. İdrar kesesinin serum ile ne fazla ne de eksik dolması, kontrast madde yoğunluğu, çekimden önce barsak temizliğinin değerlendirilmesi büyük önem taşır. İşlemin bu konuda deneyimli merkezlerde yapılması gerekir.

VUR’un ailevi yönü var mıdır? 

Genetik geçişte muhtemelen birden fazla gen lokusu rol oynamaktadır. Bu durumda anne, baba ya da kardeşlerinde VUR olanlarda tetkik gündeme gelmektedir.

Voiding Sistoüretrografi çekiminde ne kadar radyasyon alınır? 

Çekimler dijital röntgen ile yapıldığında, 0-8 yaş arasındaki çocukların aldığı toplam radyasyon dozu 80-150 mrad civarındadır. Bir yıl içerisinde doğadan alınan radyasyon miktarı ise 1000- 1500 mrad civarındadır. Bu nedenler ile alınan radyasyon çok önemli sayılmamaktadır.

Sondalı film ne zaman yapılmalıdır? 

En uygun zaman akut üriner sistem enfeksiyonu tedavisinden 6 hafta sonra (koruyucu antibiyotik altında) yapılmasıdır.

Film çekilmeden önce hazırlık gerekir mi? 

Çocuğun bir gün önce ağızdan bir ilaç ile bağırsaklarının temizlenmesi, küçük çocuklarda makattan ilaç uygulanması gerekir. Başlamadan önce çocuğun barsak temizliğinin yeterli olup olmadığını anlamak için yatar vaziyette basit grafi çekilir .Eğer bağırsaklar çok gazlı ise uygulama ertelenmelidir.

Çocuklara çekim sırasında sakinleştirici verilmeli midir? 

Sakinleştirici şart değildir. Ancak bazı merkezlerde, çocuk burundan, ağızdan ya da makattan uygulanan kısa etkili sedatif bir ilaç ile sakinleştirilir. Çocuk uyumamakta, konuşulanlara cevap vermekte, idrarının geldiğini söylebilmekte ve istendiği zaman işeyebilmektedir. Sakinleştirici çocuğun fazla kıpırdamasını (gereksiz film çekilmesini) önler, uygulayanın çalışmasını kolaylaştırır, çocuğun huzursuzluğunu engeller.

İşlem nasıl Yapılır? 

Çocuk yatırılır. Çocuğun yaşına uygun steril-plastik sonda mesaneye takılır. Takılan sondanın açıkta kalan ucundan serum içerisinde kontrast madde damlalar halinde gönderilir. İdrar kesesi bileşik kaplar kanununa göre dolunca, serum artık gitmez. Bu dönemde bir film çekilir. Daha sonra çocuğun idrar yapması sırasında tekrar film alınır. İşeme sonrası da 1 adet film çekilerek tetkik bitirilir.

Kontrast madde alerji yapar mı? 

Kullanılan madde idrar kesesine gitmekte, kana karışmamaktadır. Bu nedenle alerji ihtimali yoktur.

Uygulama sırasında seruma antibiyotik eklenmeli midir? 

Uygulama sırasında seruma antibiyotik uygulamaya gerek yoktur. Ancak ultrasonografide önemli böbrek ve kanal genişlemesi olan ve idrar kültürü işlem öncesi tedavi ile steril hale getirilemiyen ve de sondalı filmin acil çekilmesi gereken durumlarda, serum içine antibiyotik konulması gerekebilir.

Sondalı film çekimi dönemine hangi koşullar olmalıdır? 

Çocuğun başka bir nedenle genel hali bozuk, ya da ateşi var ise işlem ertelenmelidir. İşlem öncesi idrar kültürü alınmalı ve idrarın steril olduğu görülmelidir. Eğer idrar kültüründe üreme var ise, işlem sırasında enfeksiyonun böbreğe sıçraması olasılığı vardır. Bu durumda işlem ertelenir. Antibiyograma göre hassas ilaç kullanılır. İdrar kültürü steril olduktan sonra işlem yapılır.

Kimlerde VUR daha fazla risk taşır? 

Hayatın ilk yıllarındaki VUR, yüksek VUR derecesi (örneğin 5. derece), idrar yolu enfeksiyonu tedavisinin gecikmesi ve hatalı tedavisi VUR’a bağlı sorunların artışına neden olur.

VUR izlenmesinde sondalı film ne aralık ile çekilmelidir? 

Yıllık izlemler önerilmektedir. Eğer, ateşli idrar yolu enfeksiyonu olmaz ise tetkik aralığını uzatmak, gereksiz film çekilmesini sağlar.