ZİHİNSEL ÖZÜRLÜ ÇOCUKLAR

ZİHİNSEL ÖZÜRLÜ ÇOCUKLAR

MENTAL RETARDASYON, GELİŞİM DÖNEMİNDE MEYDANA GELEN, UYUMSAL DAVRANIŞLARDAKİ BOZUKLUKLARLA BİRLİKTE, İŞLEVSELLİĞİ SINIRLI OLAN ORTALAMANIN ALTINDAKİ ZEKA DÜZEYİDİR.

• Ortalamanın altındaki zeka işlevi ile birlikte; iletişimde, kendine bakımda, evdeki yaşamda, sosyal becerilerde ve toplumsal yararlılıkta, kendini yönlendirmede, sağlığı korumada, akademik işlevsellikte ve çalışma alanında iki veya daha fazla bozukluğun olması öngörülür.

• 18 yaştan önceki gelişimsel dönem esnasında gözlenmesi gerekir.

Görülme Sıklığı

• Yapılan araştırmalarda mental retardasyon yaygınlığı %1 olarak bildirilmektedir.

• Erkeklerde kızlardan iki katı daha sık gözlenir.

• Hafif derece mental retardasyonu olan bireylerin %58-78’inde, ileri derece mental retardasyonu olan bireylerin %23-43’ünde şimdiki tanı araştırmaları ile bir neden gösterilememektedir.

Doğum Öncesi Nedenler

• Genetik nedenler

• Anne-fetus enfeksiyonalrı

• Gelişimsel serebellar anomaliler

• Radyasyon

• Hipotiroidi

• Anneye ait nedenler

Doğumsal Nedenler

• Doğum Travması

• Edinsel metabolik bozukluklar(hipoglisemi,hiperbilirubinemi)

• Enfeksiyonlar

• İntraventriküler kanama

• Multiple konjenital deformiteler

• Neonatal Konvülsyonlar

Doğum Sonrası Nedenler

• Enfeksiyon ve inflamatuar hastalıklar

• Kafa Travmaları

• İntoksikasyonlar

• Çevresel nedenler

• Doğumsal metabolizma hastalıkları

• Nöromusküler hastalıklar

• Beyin tümörleri

• Asfiksi

Mental Retardasyonun Değerlendirilmesi

Mental Retardasyonun değerlendirilmesi multidisiplinerdir. Psikologlar bilişsel değerlendirmelerini yapar. Pediatristler ve klinik genetik uzmanları fiziksel tanı değerlendirmelerini yapar. Psikiyatristler ve davranış terapisti psikologlar; bireyi ruhsal bozukluklar ve davranış işlevleri yönünden değerlendirir. Zeka geriliğine neden olan etmenlerin doğum öncesinde tanınması için kullanılan yöntemler şunlardır:

• Ultrasonografi

• Amniyosentez

• Fetoskopi

• Korionik villus örnekleri

Birlikte Bulunan Engeller ve Psikiyatrik Bozukluklar

Mental retardasyonu olan bir kişi ayrıca bir veya birden fazla fiziksel veya ruhsal bozukluk gösterirse buna “çoğul engellilik” denir. Çoğul engellilik eğitimsel, toplumsal ve iş uyumunda önemli etkiler yapar.

1-Fiziksel engeller

a. Görme bozukluları

b. İşitme kaybı

c. Konuşma ve dil sorunları

d. Epilepsi

e. Serebral palsi

2-Ruhsal Engeller

1. Psikotik Bozukluklar (Şizofreni)

2. Nevrotik Bozukluklar (Konversiyon)

3. Kişilik Bozuklukları (Homosid ve cinsel suçlar)

4. Çocukluğun Ciddi Ruhsal Bozuklukları (Otizm)

Zeka Dereceleri

• Deha 130 ve üstü

• Parlak zeka 120-129

• Üstün zeka 110-119

• Normal zeka 90-110

• Donuk normal zeka 80-89

• Sınır zeka geriliği 70-79

• ZEKA GERİLİĞİ 69 ve altı

• Hafif zeka geriliği 52-69

• Orta derecede zeka geriliği 36-51

• Ağır zeka geriliği 20-35

• Derin zeka geriliği 20’den daha düşük

Mental Retardasyonun İzlenmesi ve Tedavisi

• MR olanlarda dışarıya veya kendine yönelik saldırgan davranışlar yönetilmesi güç klinik sorunlar yaratabilir. MR olan bireylerde psikotrop ilaç kullanımının en gerekli olduğu durum yıkıcı davranışlardır.

Yıkıcı davranışların en yaygın gözlenen üç tipi:

1. Kendine zarar verici davranışlar

2.Stereotipik (tekrarlayıcı) davranışlar

3.Agresyon (saldırganlık)

• MR olan hastalarda tedavinin temelini davranış değiştirme ve günlük yaşantıdaki etkinlikleri normal bir duruma getirme oluşturur.

• Mental retardasyonda saldırganlık ve kendini yaralama davranışları için hiçbir özel farmakolojik tedavi yoktur. Uygulanacak olan farmakolojik tedavi belirtilere yönelik olmalı, anormal davranışı kontrol etmeyi ve davranışı değiştirme programlarını desteklemeyi amaçlamalıdır.

Mental Retardasyonda Psikoterapi

Mental retarde olanlar günlük yaşamın getirdiği streslerle baş edebilmek için yeterli ego kaynaklarına sahip olmadıklarından birçok duygusal bozukluklara yatkındırlar. Bu konudaki tedavi gereksinimleri artmasına karşın mental retarde olanlarla psikoterapi uygulamaları azdır. Bunun nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

- MR olanlar zorlukların daha az farkındadırlar ve yardım istemek için yeteri kadar güdülenmeleri yoktur.

- Düşük zeka düzeyi davranışın değiştirilmesi gerektiğini anlamaya engeldir.

- MR olanlarda dürtü kontrolü ve kendilerinde güvenin gelişmesi için ego gücü zayıftır. Bu hastalarda belirli bir sonuca ulaşmak için çok fazla çaba gerekir.

- Psikoterapistler mental retarde olanları anlamakta yetersizdirler. Terapist ile hasta arasında anlam çatışmaları ortaya çıkar.

Davranış Tedavisi

Mental retarde olanların % 96'sını oluşturan hafif ve orta gruplarda davranışsal girişimler son derece etkilidir. Mental retardasyonu olanlara uygulanan davranış tedavisinin amacı ruhsal bozukluğu tedavi etmek değil, yetenek eksikliklerinin bulunduğu kendilik kontrolü, sosyal beceriler ve eğitim sorunları gibi alanlardaki uyumu kolaylaştırmaktır. Kendilik kontrolü sorunları uyarılmış nitelikteki davranışların düzeltilmesini, olumlu davranışların pekiştirilmesini ve stereotipilerin azaltılmasını amaçlayan tekniklerle tedavi edilir.

İstenmeyen davranışları etkin bir şekilde azaltan cezalandırma ise en son başvurulacak yoldur.

Davranış tedavisi ile sosyal yeteneklerde, özellikle iletişim ve günlük yaşam yeteneklerinde belirgin düzelmeler sağlanır. Genel olarak pekiştirme teknikleri anlatım dilinin gelişmesinde, yönergeleri anlamada ve izlemede, temel kişisel ve ev içi yaşam becerilerin kazanılmasında olumlu sonuçlar verir. Davranışsal girişimlerin uygulanmasıyla akademik performansta da artış görülür.

İlaç Tedavisi

Beyin kan akımını ve hücreiçi metabolizmayı hızlandıran, dikkati artıran ilaçlar ve vitamin takviyesi verilebilir.Davranış kontrolleri ve depresyon için tedavi düzenlenebilir. Erken tedavi önemlidir.

Hafif Mental Retardasyonlu Hastalarda İletişim

• Dikkatinin dağılmasını minimalize edin

• Kısa açıklamalar kullanın

• Basit bir dil kullanın

• Bilgi almak için daha çok zaman harcayın

• Nedenlerin açıklanmasından kaçının

• Üzerine gittiğiniz eksikliğinin etkileri üzerine odaklanın

• Konseptlerden ziyade aktiviteleri öğretin

• Uyumluluğu teşvik edin

• Pozitif desteklemeyi kullanın

• Sözlü övgüler kullanın

Ağır Mental Retardasyonlu Hastalarla İletişim

• Kısa, kolay açıklamalar kullanın

• Eğitimi daha fazla tekrarlayın

• Pozitif katkıyı daha geniş kullanın