Çocuğumun Okul Değiştirme Sürecinde Ona Nasıl Destek Olabilirim?

Okullar, ülkemizde çocukların oldukça erken yaşta başladıkları ve eğitimlerini uzun süre sürdürdükleri kurumlardır. Okulların; anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise aşamalarından geçen çocukların bunu yaparken hâlihazırda eğitimlerini sürdürdükleri okullardan ayrılmaları gerekebilmektedir. Bunun gibi planlı okul değişimlerinin yanı sıra plansız okul değişimlerinden ve travmatik bir olay sonrasında zorunlu olarak gelişen okul değişikliklerinden bahsedilebilir. Bu değişiklikler sonucunda çocuklar yeni bir sınıf ortamına, arkadaş çevresine, hatta yeni bir şehre adapte olmak durumunda kalabilmektedirler.

Okula başlayan çocuklar, sosyal ve akademik davranış kalıplarını okul ortamının taleplerine uyacak şekilde uyarlama görevi ile karşı karşıya kalmaktadır ve okul ortamına uyum sağlama yeteneği; çocukların uzun vadeli akademik başarıları, davranışsal işlevleri ve sosyal uyumları üzerinde önemli etkilere sahiptir (Eisenhower vd., 2015). Okul değişikliği yaşayan çocuklar ise bu süreci birden çok kez yaşamak durumunda kalmaktadırlar.

Planlı Okul Değişiklikleri

Önceden planlanmış okul değişiklikleri; işleri gereği ebeveynlerin tayin dolayısıyla düzenli olarak şehir değiştirmeleri vb. durumlarla ortaya çıkmaktadır. Çocuğun şehir ve okul değişikliğinden önceden haberi olması, hazırlanma ve adapte olma sürecini hızlandırmakta ve süreci psikolojik olarak daha sağlam bir şekilde yönetebilmesine imkân sağlamaktadır. Böyle bir durumda ebeveynlerin çocukla önceden konuşarak, durumu detaylıca anlatarak onu bekleyen sürece adaptasyonunu kolaylaştırması gerekmektedir.

Ebeveynler çocuğun hâlihazırda eğitim aldığı okuldaki arkadaşlarıyla vedalaşması için yeterli süreyi tanıyarak ve onun yanında olduklarını hissettirerek çocuklarına destek olabilirler. Örneğin okuldan ayrılacak olan çocuk için öğretmen gözetiminde düzenlenecek bir veda partisi, onun bu süreci psikolojik olarak sağlam bir şekilde geçirmesine yardımcı olacaktır.

Plansız Okul Değişiklikleri

Hayatta her şey planladığımız ölçüde gitmemekte, bazı durumlar ani olarak gelişebilmektedir. Ebeveynlerin boşanması, ani iş değişikliği gibi önceden planlanmayan olaylar sonucunda çocuğun okulunu değiştirmesi gerekebilir. Bu noktada ebeveynlerin çocuklarıyla durumu açık bir şekilde konuşmaları ve bu değişikliğin bir zorunluluktan kaynaklandığını vurgulamaları gerekmektedir. Çocuğun güvende olduğunu ona hissettirmek, yeni okuluna uyum sağlama sürecinde ona destek olmak anne-babaların bu süreçte yapması gerekenlerdir.

Travmatik Olay Sonrasında Gelişen Okul Değişiklikleri

Okullarda yaşanan şiddet olayları, fiziksel ve cinsel istismar, trafik kazaları, aile içi şiddet, kanser gibi önemli hastalıklar, hayvan ısırıkları, doğal afetler, terörizm, savaş ve akran zorbalığı gibi durumlar çocuklarda ruhsal travmaya sebep olacak yaşantılardandır (Oflaz, 2015). Eğer çocuk bu gibi travmatik olaylardan sonra okul değiştirmek durumunda kalmışsa; kaygı, korku duyguları yaşaması çok normaldir. Aynı zamanda regresyon olarak adlandırdığımız önceki yaşlarına geri dönüş de çocukta görülebilir.

Travmatik olay yaşayan çocuğun ebeveynlerinin, ona güvende olduğunu hissettirmesi çok büyük önem taşımaktadır. Çocuğunuz okuldaki öğretmenlerinin veya arkadaşlarının davranışlarından dolayı (şiddet, istismar, akran zorbalığı vb.) travmatize olduysa, yeni okulundaki öğretmenlerini detaylıca araştırmalı ve onlarla imkan dahilinde ön görüşmeler yapmalısınız. Yeni okuldaki kişilerin tutumları ve çocuğunuza olumlu yaklaşımları, onun yaşadığı travmayı atlatmasını kolaylaştırıcı rol oynayacaktır.

Çocuğunuzun bu süreçte bir uzman desteği alması oldukça önemlidir. Siz de ebeveyn olarak bu durumdan olumsuz etkilenebilirsiniz, belki de geçmiş travmalarınız tetiklenmiş olabilir. Böyle bir durumda kendiniz de bireysel terapi alabilir ve sarsılan psikolojik sağlamlığınızı yeniden inşa edebilirsiniz.

Yapılan araştırmalarda akranlara uygulanan zorbalığın, okul değiştiren yani yeni bir sosyal ortama giren bireyler tarafından baskınlık sağlama ve kendilerini kabul ettirme stratejisi olarak kullanılabileceğine dikkat çekilmektedir (Burnukara & Uçanok, 2012). Bu gibi durumların önüne geçebilmek için çocuğun yeni okula uyum sağlama sürecinde ebeveynleri tarafından davranışlarının ve ruhsal durumunun takibinin yapılması önemlidir.

Çocuğunuz sizin yanınıza okulunu değiştirmek talebiyle gelirse bunun altında yatan nedeni tespit etmeniz gerekmektedir. Yaşadığı sorunu çözmek konusunda ona yardımcı olabilir, eğer okul değişikliğine gitmeden çözülebilecek bir problemse bu konuda ona anlayıcı bir biçimde yaklaşıp nasıl bir yol izlenmesi gerektiğini anlatabilirsiniz. Eğer çocuğunuz taciz, şiddet gibi travmatik bir olay yaşamışsa ve bunun sonucu olarak sizden okul değişikliği talep ediyorsa; onun her zaman yanında olduğunuzu, desteğinizi hissettirmeniz ve hukuki süreçleri devreye sokmanız gerekmektedir. Bu süreçte çocuğunuzun bir uzman yardımı alması büyük önem arz etmektedir.  

Özetlemek gerekirse, sebebi ne olursa olsun okul değiştiren çocuğun bu süreci sağlıklı bir şekilde atlatabilmesinin yolu ebeveynlerinden alacağı destekten geçer. Çocuğunuz değişen düzene ayak uydururken ona güvende olduğunu hissettirebilirseniz, yeni düzene ayak uydurması çok daha kolay hale gelecektir. Bunu yaparken çocuğunuza sakin, anlayışlı bir şekilde yaklaşmalı ve iyi bir dinleyici olmalısınız.