PCOS Polikistik Over Sendromu ve OHSS Ovarian Hiperstimulasyon Sendromu

Polikistik over sendromu ülkemizde oldukça sık görülen bir hastalıktır. Öne

çıkan belirtileri adet düzensizliği, tüylenme ve çocuk sahibi olmada

güçlüktür. Eğer hasta şişmansa bu belirtiler daha da ağırlaşır. Son yıllarda

hastalığın vücuttaki insulin direnci ile ilişkili olduğu anlaşıldı. Görülme

sıklığı ülkeden ülkeye değişmekle birlikte % 20’lere kadar çıkabilmektedir.

PCOS’lu hastaların yarısından fazlası şişmandır. Bu hastalarda karın çevresinde biriken yağ

(santral obezite, elma tipi yağlanma) insulin direncini daha da artırır. Bu nedenle bu hastalıkta

ileride tip II diabetes mellitus (şeker hastalığı) gelişme riski vardır.

Yukarıda sayılan belirtilerin olduğu hastalarda transvajınal ultrasonografi yapılarak

yumurtalıkların görünümüne bakılmalıdır. Ayrıca hormon tahlilleri ve glikoz tolerans testi

yapılması gereklidir.

Tedavi

Şişman PCOS hastalarına her şeyden evvel kilo vermeleri önerilmelidir. Bu durum

duraklamış olan yumurtlamayı tekrar başlatarak tüylenme ve adet düzensizliğini azaltabilir.

Daha sonra eğer hastanın çocuk isteği varsa clomifene isimli ilaç doktor gözetiminde

kullanılabilir. Hastaların %80’inde yumurtlama olur ve 6 aylık tedavi sonunda gebelik oranı

%40-50 civarındadır. Clomifene’e cevap vermeyen hastalara gonadotropin içeren iğne

formunda ilaçlar verilir. Laparoskopik ovarian diatermi denilen ve yumurtalıktaki kistlerin tek

tek yakıldığı tedavi ise bir alternatif olarak düşünülebilir.

Metformin içeren ve şeker hastalarının da kullandığı ilacın da clomifene’e dirençli

olgulardayumurtlama oranlarını artırdığı yönünde bulgular vardır. Ancak ilk seçenek olarak

kullanılmaz. Zira clomifene den daha üstün değildir. Clomifene ile kombine olarak

kullanıldığında yumurtlamayı artırabilir. Ancak ne zayıf ne de şişman hastalarda gebelik

oranları artmaz. Fakat şişmanlığın gebelik ve canlı doğum oranları üzerine olumsuz etkileri

olduğu gösterilmiştir.

Yardımcı üreme teknikleri PCOS lu hastalarda çok etkilidir. PCOS lu hastaların

yumurtalıkları normal hastaların yumurtalıklarına göre yardımcı üreme teknikleri tedavilerine

çok farklı yanıt verebilir. PCOS gonadotropin tedavisine çok hassastır, aşırı yumurta oluşumu

ile yanıt verebilir fakat bu yumurtaların çoğunun döllenme potansiyeli düşüktür. Çok yumurta

elde edildiği zaman OHSS (ovarian hiperstimulasyon sendromu) riski yüksektir. Ağır OHSS

tüm olguların yaklaşık %2’sini oluşturur. Ancak hayatı tehdit eden hipovolemi (kan hacminin

azalması), hemokonsantrasyon (kanın yoğunluğunun artması), olguria (idrar miktarının

azalması), elektrolit dengesizliği, karaciğer fonksiyon bozukluğu, tromboemboli, ascit (karın

boşluğunda sıvı birikmesi), hidrotorax ( göğüs boşluğunda sıvı birikmesi) ve adult respiratuar

distress sendromu ( solunum yetmezliği) gibi durumlar gelişebilir.

OHSS sınıflandırılması

Hafif OHSS

- Hafif karın ağrısı

- Karında şişlik hissi

- Yumurtalık çapı <8 cm3

Orta OHSS

- Bulantı ve/veya kusma

- Orta şiddette karın ağrısı

- Ultrasonda ascit görülmesi

- Yumurtalık çapı 8-12 cm3

Ağır OHSS

- Ascitle birlikte hydrotorax var ya da yok

- Olguria

- Yumurtalık çapı>12 cm3

- Hemokonsantrasyon, hematocrit> %45

- Hipoproteinemi

Kritk OHSS

- Yoğun ascit veya hidrotorax

- Oliguri veya anuri

- Hematocrit>55

- Beyaz hücre sayısı >25000/ml

- Solunum yetmezliği

- Tromboemboli

OHSS nin oluşum mekanizmasındaki ana unsur damar geçirgenliğinin artmasıdır. Böylece

damar içindeki sıvı dışarı kaçar ve öncelikle karın boşluğunda birikir. Vascular endotelial

growth factor (VEGF) PCOS lu hastaların yumurta toplama gününde kan ve follikül sıvısında

yüksek bulunmuştur. Bu nedenle OHSS gelişiminde önemli bir etken olarak görülmektedir.

Diğer etkenler hastanın genç olması, zayıf olması, daha önce OHSS geçirmiş olması ve

yumurtlamanın tetiklenmesinde hCG kullanılmış olması. Gebe kalınan sikluslarda daha fazla

olması hCG ile bağlantısını da güçlendirmektedir. Artan hCG VEGF salınımını da

artırmaktadır.

OHSS den korunma

- Tüp bebek tedavisi sırasında kullanılan ilaçların dozlarını düşük tutmak

- Tedaviye metformin ilave etmek

- Yumurtalıklar aşırı cevap vermişse ilaçları kesmek

- Damardan tedbir olarak albumin verilmesi

- Tüm embryoları dondurarak transferi ertelemek

- Tedaviyi iptal etmek

OHSS gelişen hastalarda hematocrit düzeyi %45 in üzerine çıktığı anda hastaneye yatırmak

gerekir.