Şema Terapi Nedir? 4

Şema Terapi, kökeni bilişsel-davranışçı terapiye dayanan ve özellikle çocukluk ve ergenlik dönemlerinde oluşan derin duygusal örüntüleri (şemaları) hedef alan bir psikoterapi yöntemidir. 1990’lı yıllarda Dr. Jeffrey Young tarafından geliştirilmiştir. Şema Terapi’nin temel amacı, bireyin erken yaşantılarında oluşmuş, hayatı boyunca kendini tekrar eden olumsuz kalıpları fark etmesini ve bu kalıpları dönüştürmesini sağlamaktır.

Şemalar, kişinin dünyayı, kendisini ve ilişkilerini algılayış biçimini şekillendiren derin inanç sistemleridir. Bu yapılar çoğu zaman çocuklukta önemli bakım verenlerle yaşanan deneyimlerin bir sonucudur. İhmal, aşırı eleştiri, reddedilme, aşırı koruyuculuk gibi yaşantılar, bireyin zihninde kalıcı izler bırakabilir ve bu izler, yetişkinlikte tekrar eden ilişki problemlerine, özgüven eksikliğine, kaygıya ya da depresyona yol açabilir.

Şema Terapi, bu döngüleri kırmayı hedefler. Bunu yaparken bilişsel, duygusal ve davranışsal müdahaleleri bir arada kullanır. Sadece düşünceleri değiştirmekle yetinmez; aynı zamanda kişinin duygusal ihtiyaçlarını anlamasına, karşılanmamış ihtiyaçlarını sağlıklı yollarla giderebilmesine yardımcı olur. Bu yönüyle klasik bilişsel-davranışçı terapilere kıyasla daha derinlemesine ve duygulara daha fazla odaklanan bir yöntemdir.

Şema Terapi’nin temel kavramları arasında “erken dönem uyumsuz şemalar”, “baş etme stilleri” ve “modlar” yer alır:

• Erken dönem uyumsuz şemalar: Çocuklukta gelişen ve bireyin kendisiyle ya da çevresiyle ilgili olumsuz temel inançlardır. Örneğin, “Ben değersizim”, “Kimseye güvenilmez”, “İhtiyaçlarım önemsenmez” gibi düşünceler birer uyumsuz şemadır.

• Baş etme stilleri: Şemalar tetiklendiğinde, bireylerin kullandığı bilinçli veya bilinçdışı savunma mekanizmalarıdır. Bu baş etme stilleri kaçınma, teslim olma ya da aşırı telafi etme şeklinde olabilir.

• Modlar: Şema Terapi, kişinin o anda içinde bulunduğu duygusal durumları ve davranış kalıplarını “modlar” üzerinden tanımlar. Örneğin, “İncinebilir Çocuk Modu” (kırılganlık ve yalnızlık hissi) ya da “Cezalandırıcı Ebeveyn Modu” (aşırı kendini suçlama) gibi.

Şema Terapi sürecinde, bireyin önce kendi şemalarını ve modlarını tanıması sağlanır. Ardından, bu yapıları destekleyen yaşam öyküleri ve tetikleyiciler üzerinde çalışılır. Terapi süreci, hem içsel farkındalığın artmasını hem de daha sağlıklı düşünce, duygu ve davranış örüntülerinin gelişmesini hedefler. Özellikle duygularla çalışmak için imgeleme teknikleri, mektup yazma, boş sandalye çalışmaları gibi yaratıcı yöntemler de sıklıkla kullanılır.

Şema Terapi kimler için uygundur?
Şema Terapi; kronik ilişki problemleri yaşayanlar, kişilik bozuklukları, depresyon, kaygı bozuklukları, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) gibi durumlarda oldukça etkili bir yöntemdir. Ayrıca, klasik terapi yaklaşımlarından yeterince fayda görememiş bireyler için de derinlemesine bir alternatif sunar.

Özetle, Şema Terapi bireyin hayatını kısıtlayan, tekrar eden acı verici döngüleri fark edip değiştirebilmesi için güçlü bir araçtır. Kendi iç dünyasını daha iyi anlamak ve duygusal iyileşmeyi sağlamak isteyen herkes için değerli bir destek sağlar.