Çocuğum Bana Yalan Söylüyor

Ebeveynleri endişelendiren ve yardım arayışına girdikleri sorunların başında gelenlerden biri; yalan söyleme alışkanlığı. Bu aslında evde yolunda gitmeyen şeyler olduğunun bir nevi işaretidir. Kimi zaman çocuğun birlikte vakit geçirdiği temel bakım verenlerden kaynaklanırken kimi zaman temelinde psikiyatrik bir neden olabilir.

Duygusal olarak ihmal edilen çocuklarda yalan söyleme alışkanlığı yaygındır. Her çocuk değer görmeye, önemsenmeye, duygularının anlaşılmasına, kuralları öğrenme ve uyma becerilerini kazanmaya ve sosyalleşmeye ihtiyaç duyar. Bunlar  süreğen biçimde göz ardı ediliyorsa duygusal ihmalden söz edebiliriz. İhmalkarlığa  örnek davranışlardan biri, yanlış bir şey yaptı diye çocuğa küsmektir. ’Artık seni  sevmiyorum. Baban başka anne getirsin de gör.’’ gibi. Bebekliğinden itibaren bir  bireye böyle davranılması onun kimliğinde izler bırakır. İhmale maruz kalan çocuklar  ileriki yaşlarında özgüven ve/veya başkalarına güven problemi, karar verme ve  özdisiplin sahibi olmada güçlük çekme, değersizlik hissi, dikkat problemleri,  depresyon, kaygı problemleri, somatizasyona yatkınlık gibi pek çok psikolojik  sorunla karşılaşabilirler. 

Ailede çocukla kurulan ilişkide sert ve aşılması güç görünen duvarlar varsa, bu  duvarlar çocuğu yalan söylemeye itmektedir. Ufak tefek yalanlarla başlayıp ne yazık  ki giderek ustalaşırlar. Böylelikle aile içi çatışmayı ve kişisel isteklerinin  reddedilmesinin önüne geçerler. Pek çok çocuk yalanı söylerken bundan  hoşlanmadığı gibi bundan başka seçeneği olmadığını da ifade eder. ‘’Ne yapayım  anlatsam da anlamazlardı. Yalan söyledim çünkü bana küsmelerini istemiyordum.  İlişkimiz bozulsun istemedim.’’  

Çocuk ebeveynini ya da başka bir yakınını, yalan söylerken yakalıyorsa aynı  davranışı sergilemesi sürpriz olmaz. Sözlerden ziyade davranışların örnek alındığı  erken çocukluk dönemiden itibaren, özellikle anne ve baba yalandan kesinlikle  kaçınmalıdır. Çocuğun çevresindeki biri yalan söylüyorsa üstüne bir de yalan ona  yarar sağlıyor gibi görünüyorsa, çocuk deyişiyle paçayı kurtarıyorsa, yalanın tercih  edilme ihtimali artar. Bu nedenle ailenin bu davranışa gerekçe ararken bakacağı ilk  yer aslında kendileridir. Çocuklarında görmek istediklerini evvela kendileri fiile  dökmelidir. 

Ebeveynler çocuklarını ihmal etmiyor ve dikkatli davranıyorken çocuk yalan  söylüyorsa bunun sebebi dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olabilir.  Dürtüsel olan çocukların düşünmeden konuştuğu ve sonuçlarını hesap etmeden  uçarı yalanlar söylediği görülmektedir. Mesela bir çocuk sevmediği teyzesinden ölü  gibi bahsedebilir. Örneğin, ‘’Teyzem geçen yaz öldü.’’ derken, söylediği yalanın  doğuracağı sonuçların o an hiç farkında değildir. Bir uzmandan yardım alarak aile  üyelerinin bilgilendirilmesi, ardından yaşa uygun destek alınması ve çocuğa yardım  edilmesi gereklidir. 

Yalan söyleme sorununun üstesinden gelmek için ailenin tutumu birincil derecede  önemlidir. Yalan fark edildiğinde ebeveynlerin verdiği ilk tepki çocuğun üzerine  giderek bağırıp çağırma ve ‘’Sen sus cevap verme!’’ demek ise bilin ki bu yanlıştır. 

Onları korkutmak ve kendilerini ifade etmelerini engellemek durumu daha çok  çıkmaza sokabilir. Doğru olan ise; çocuğun yalan söyleme ihtiyacının sebebi iyice  anlaşıldıktan sonra ebeveynlerin çocuğuyla ilişkisini zenginleştirmesidir. 

Nasıl başa çıkacağım? Çocuğunuzdan mükemmel olmasını ve hiç hata  yapmamasını beklemek acımasızcadır. Hata yapmalarına izin verin. Kuralları  koyarken onlara da hamle yapabilecek boşluklar bırakın. Katı kısıtlamalar bilin ki  yalana daha fazla teşvik ediyor. Her zaman cezalandırıp uzun nutuk çekmek yerine,  duruma uygun yanıtlar vermeyi prensip haline getirin. Neden yalan söyledikleri  konusunda anlaşılmaya ihtiyaç duyuyorlar, can kulağı ile dinleyin. Onlara güvenmek  istediğinizi gösterin. İlginizi ve dikkatinizi almayı hak ettiklerini vurgulayın.  Konuşurken hem kulağınız hem gözünüz tamamen onlarda olsun. Bunların  ötesinde onların ilgi alanlarını keşfetmek için planlı etkinlikler yapın. Birlikte vakit  geçirirken, onları tanımaya ve daha derin bağlar kurmaya çalışın. Becerilerini  dikkatlice gözlemleyip yapamadıklarını değil yapabildiklerini konuşarak  özgüvenlerini kazanmaları için onları destekleyin. Yaş ve gelişimlerine uygun ölçüde  sorumluluk almalarını sağlayın. Sosyalleşmelerine izin verin. Çocuğa çocuk  olduğunu unutmadan yaklaşarak psikolojik olarak sağlıklı yetiştirmek için çabalayın  ki yalan huyu yerini dürüstlüğe ve şeffaflığa bıraksın.