Çocuklarda Zihin Kuramı

Zihin Kuramı, algılar, istekler, duygular gibi kendi zihinsel durumundan yola çıkarak, başkalarının zihinsel süreçlerinden haberdar olma durumudur.

Kendi duygu ve düşüncelerini anlayıp, diğer insanların düşünceleri, duyguları ve söylediklerini anlamaya, öngörmeye ve açıklamaya çalışmak hatta manipüle edebilmek( ikna etme, yönlendirme, yalan söyleme…) erken çocukluk döneminde geliştirilmesi gereken becerilerdendir. Çocuklar böylece fiziksel gerçeklik ile zihinsel temsil arasındaki farkı anlamlandırmayı erken kazanır.

Başkalarının düşünceleri, duyguları, niyetleri ile ilgili fikir yürütebilmek, karşılaşabilecekleri davranışlara karşı öngörü sağlar.

Bilişsel ve duygusal gelişim, dil becerileri,  sembolik oyun becerileri, ebeveyn- çocuk, kardeş, arkadaş ve akran ilişkileri desteklenerek erken çocukluk döneminde “Zihin Kuramı” becerilerinin kazanılması sağlanır. Bu beceriler yaşla doğru orantılı olarak bilişsel ve sosyal gelişimin olgunlaşmasıyla kalıcı davranış modeline dönüşür.

Diğer bireylerin, farklı istek, algı ve niyetlere sahip olduğunu anlayabilme, gelişim süreçlerinde öğrendiği zihinsel durumlar, benmerkezcilikten uzaklaşabilme, çevresindeki olayları tanımlayabilme yetisiyle,  erken çocuklukta zihin kuramı gelişimi başlar ve çocukluk dönemi boyunca gelişimini sürdürmeye devam eder.

Gelişimle ilgili tüm alanlarda olduğu gibi zihin kuramının gelişiminde de bireysel farklılıklar vardır. Otizmli çocuklar zihin kuramı geliştirmekte zorluk yaşarlar.

Duygularını rahatlıkla ifade edebildikleri bir ortamda büyüyen çocuklar, zihin kuramı ile ilgili becerilerde daha başarılı olmaktadır.

Yaş ile birlikte algılar, duygular ve istekler basitten karmaşığa doğru ilerler.          Kendi isteklerinin farkında olan çocuk ilerlemeyi, başkalarının isteklerinin kendi isteklerinden farklı olduğunu anladığında sağlamış olur.

Küçük yaşlarda sevmediği bir yiyeceği “hmm çok lezzetli” diyerek başkasına yedirmeye çalışan çocuk büyüdükçe sevmediğini ve yemek istemediğini rahatlıkla söyleme becerisi geliştirir.

Küçük yaşlarda duygular arasındaki farkı ayırt eder, “annem çok üzgün” diyebilir, ilerleyen yaşlarda aynı durum içinde annesinin hem üzgün hem de mutlu olabileceğini kavramış olur. Aynı zamanda başkalarının düşünceleri hakkında yorum yapabilecek düzeye gelir.

Esnek ve ileriye dönük davranışlar için önemli olan organizasyon, planlama ve engelleme gibi yönetici işlev becerilerinin gelişiminde de zihin kuramının etkisi görülmektedir.