Ubeydullah Yıldız
Psikoloji
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) ve Dürtü Kontrol Bozuklukları
Açıklama
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), çocukluk çağında başlayan ve yetişkinlikte de devam edebilen nörogelişimsel bir bozukluktur. Dikkat eksikliği, dürtüsellik ve hiperaktivite belirtileri ile karakterizedir. DEHB yalnızca akademik performansı değil, sosyal ilişkileri ve mesleki işlevselliği de olumsuz etkileyebilmektedir. Bu tabloya bazı dürtü kontrol bozuklukları da eşlik edebilmektedir.
Belirtiler
- Kişi dikkatini sürdürmekte ve görevleri organize etmekte zorlanmaktadır.
- Kişi sık sık dalgınlık ve unutkanlık yaşamaktadır.
- Kişi huzursuzluk, yerinde duramama ve aşırı hareketlilik göstermektedir.
- Kişi düşünmeden hareket etmekte ve dürtüsel kararlar vermektedir.
- Kişi sabırsızlık, söz kesme ve sırasını beklemekte güçlük yaşamaktadır.
Nedenleri
DEHB’nin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte genetik, biyolojik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle açıklanmaktadır. Genetik yatkınlık en güçlü risk faktörlerinden biridir. Beyindeki dopamin ve norepinefrin sistemlerindeki farklılıklar dikkat ve dürtü kontrolünü etkilemektedir. Erken doğum, doğum komplikasyonları ve çocuklukta maruz kalınan stresli ortamlar da risk faktörleri arasında yer almaktadır.
Başa Çıkma Yöntemleri
Psikiyatrik Değerlendirme ve İlaç Kullanımı
DEHB tedavisinde psikiyatrist kontrolünde ilaç tedavisi yaygın olarak kullanılmaktadır. İlaçlar dikkat süresini artırmak ve dürtüselliği azaltmak için etkili olabilmektedir.
Psikoterapi
Kısa süreli bilişsel terapi ve uzun süreli dinamik terapi, DEHB’de kişinin dikkat becerilerini geliştirmesine, dürtüsellik kontrolünü artırmasına ve duygusal düzenleme sağlamasına yardımcı olabilmektedir.
Ek Destekleyici Yöntemler
Davranışsal eğitim programları, aile desteği, okul temelli müdahaleler, düzenli egzersiz ve uyku düzeni tedavi sürecini destekleyebilmektedir.
DSM-5’e Göre Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu
Dikkatsiz Tip
Kişi dikkatini sürdürmekte ve görevleri tamamlamakta güçlük yaşamaktadır.
- Sık hata yapma
- Günlük işlerde unutkanlık
Hiperaktive-Dürtüsel Tip
Kişi aşırı hareketlilik ve dürtüsel davranışlar sergilemektedir.
- Yerinde duramama
- Düşünmeden hareket etme
Bileşik Tip
Hem dikkatsizlik hem de hiperaktif-dürtüsellik belirtileri birlikte görülmektedir.
- Dikkat eksikliği
- Aşırı hareketlilik
DSM-5’e Göre Dürtü Kontrol Bozuklukları
Karşıt Olma-Karşı Gelme Bozukluğu
Kişi otorite figürlerine karşı sürekli olumsuz, tartışmacı ve inatçı davranışlar göstermektedir.
- Kurallara karşı gelme
- Yoğun öfke patlamaları
Davranım Bozukluğu
Kişi başkalarının haklarını ihlal eden saldırgan davranışlar sergilemektedir.
- Fiziksel kavgalara karışma
- Eşyaya zarar verme
Kleptomani
Kişi ihtiyacı olmadığı halde çalma dürtüsünü engelleyememektedir.
- Tekrarlayan hırsızlık davranışları
- Çalma sonrası rahatlama hissi
Piyromani
Kişi yangın çıkarma dürtüsünü engelleyememektedir.
- Tekrarlayan ateş yakma
- Yangınla ilgili aşırı merak
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
Dikkat sorunları, dürtüsellik ve hiperaktivite günlük yaşamı belirgin şekilde etkiliyorsa, okul veya iş hayatında başarısızlığa yol açıyorsa veya sosyal ilişkiler bozuluyorsa profesyonel yardım almak önemlidir. Psikiyatri ve psikoterapi desteği hem DEHB hem de dürtü kontrol bozukluklarının yönetilmesinde temel rol oynamaktadır.
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu ile dürtü kontrol bozuklukları, bireyin yaşam kalitesini doğrudan etkileyen durumlardır. Psikiyatri ve psikoterapi desteği sayesinde kişi dikkatini daha iyi yönetebilir, dürtülerini kontrol edebilir ve daha dengeli bir yaşam sürdürebilir. Uygun destek ve sabırlı bir süreçle iyileşme mümkündür. Esenlikle kendi yolunuzu bulma dileğiyle…
Bu makalenin DoktorTakvimi web sitesinde yayımlanması, yazarın açık izniyle yapılmaktadır. Web sitesindeki tüm içerikler, fikri ve sınai mülkiyet mevzuatı kapsamında uygun şekilde korunmaktadır.
DocPlanner Teknoloji A.Ş. web sitesi tıbbi tavsiye sunmaz. Bu sayfanın içeriği, metinler, grafikler, görseller ve diğer materyaller de dahil olmak üzere, yalnızca bilgilendirme amacıyla oluşturulmuştur ve tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavinin yerini almak amacı taşımaz. Herhangi bir sağlık sorununuzla ilgili şüpheniz varsa, bir uzmana danışınız.
DocPlanner Teknoloji A.Ş.
E-5 Karayolu, Esentepe Mahallesi, Lapis Han, No:25 D:102-103-120
Kartal İstanbul, Türkiye