Eliminasyon Diyeti Neden ve Nasıl Yapılır?

Dünya genelinde gıda intoleransları, hassasiyetleri ve alerjileri sıkça görülmeye başlandı. Eliminasyon diyetleri ise rahatsızlıklara yol açan her türlü besinin bulunması hedefiyle ortaya çıktı. Adı her ne kadar diyet olarak geçse de aslında temel amacı, tedavi etmektir.

Eliminasyon diyeti nedir?

Eliminasyon diyeti, vücudun tolere edemediği besinlerin diyetten çıkarılması ve semptomların iyileştirilmesidir. Özellikle vücutta hazımsızlık, şişkinlik ve mide ağrısı yapan besinler diyetten çıkarılır.

Eliminasyon diyetine göre bu besinler deneme yanılma yöntemiyle belirlenir. Uzun süre yapılması mümkün değildir. Yaklaşık 5-6 hafta sürer ve vücudun tolere edemediği besinlerin belirlenmesi için kullanılır.

 

Vücudun tolere edemediği bu besinler belirlendiğinde, bu belirtileri  önlemek amacıyla rahatsızlık veren yiyecekleri beslenme rutininizden çıkarabilirisiniz.

 

Eliminasyon diyeti farklı türlere ayrılır ve hepsinin ortak amacı belli türde besinleri eklemeyi veya çıkarmayı hedefler. 

 

Gıda alerjiniz olduğunda şüpheleniyorsanız o zaman uzman kontrolünde eliminasyon diyetini denemeniz uygun olacaktır. 

 

Eliminasyon diyeti nasıl işe yarar?

 

Eliminasyon diyeti iki aşamalıdır. Seçim Aşaması (eliminasyon) ve Tekrar Yerine Koyma aşaması;

 

Seçim aşaması (eliminasyon)

 

Bu aşamada belirtilerinizi tetiklediğini düşündüğünüz besinler 2-3 hafta beslenme düzeninizden çıkarılır. Böylece belirtilere sebep olan faktörler belirlenir. Eğer hayatınızdan çıkardığınız besinlerden sonra da bu şikayetleri yaşamaya devam ederseniz o zaman bir uzman görüşüne başvurmalısınız demektir.

 

Vücudunuzun tolere edemediğine inandığınız veya rahatsız edici olarak bilinen besinleri öncelikli olarak elemelisiniz.

 

Süt ürünleri, soya, mısır, fındık, turunçgiller, patlıcangiller, glüten içeren besinler, yumurta ve deniz ürünleri rahatsız edici besinler arasında sayılabilir.

 

Tekrar yerine koyma aşaması

 

Bir sonraki aşama tekrar yerine koyma aşamasıdır. Bu aşamada beslenmenizden çıkardığınız yiyecekleri yavaş yavaş geri yerine koymaya başlarsınız.

 

Tekrar yerine koyma aşamasında belirtiler 2-3 gün takip edilmelidir. Takip etmeniz gereken belirtiler ise şu şekildedir:

 

• Pul pul döküntüler

• Eklem ağrıları

• Migren veya baş ağrısı

• Uykusuzluk

• Yorgunluk

• Solunum değişiklikleri

• Şişkinlik 

• Mide krampları veya mide ağrıları

• Bağırsaklarda huzursuzluklar

 

Tekrar yerine koyma aşamasında vücudunuza yeniden tanıttığınız besinde şikayetleriniz devam etmiyorsa o zaman bu besinleri yemeye başlayabilir ve bir sonraki besin grubuna geçebilirsiniz.

 

Fakat yukarıda belirtilen şikayetleri yaşamaya devam ederseniz o zaman tetikleyici besinleri buldunuz demektir. Bu besinleri beslenme rutininizden çıkarmanız gerekir.

 

Eğer pek çok besin grubunda problem yaşıyorsanız ve hayatınızdan çıkarmanız gerekiyorsa o zaman mutlaka bir uzmandan destek alın. Çünkü çok fazla besin grubunu hayatınızdan çıkarmak, besin eksiklikleri için de ortam hazırlamaktır.

 

Eliminasyon diyetinin yasakları

 

Seçim aşamasında ne kadar çok yiyeceği hayatınızdan çıkarırsanız, rahatsızlık veren besinin hangisi olduğunu da o kadar kolay bulursunuz. 

 

Seçim aşamasında beslenme listesinden çıkarılan yiyecekler genelde şu şekildedir:

 

Turunçgiller: Portakal, greyfurt

 

Patlıcangiller: Domates, beyaz patates, patlıcan, kırmızı acı biber

 

Yağlı tohumlar ve kuruyemişler: Bütün kabuklu yemişler ve tohumlar (fındık, fıstık vs.)

 

Baklagiller: Özellikle fasulye, mercimek, soya bazlı ürünler gibi bütün baklagiller

 

Nişastalı yiyecekler: Buğday, un, ekmek, mısır, arpa, çavdar ve diğer glütenli besinler

 

Süt ürünleri: Süt, yoğurt, peynir, dondurma gibi tüm süt ürünleri

 

Et ve balık: İşlenmiş etler, şarküteri ürünler, yumurta, kabuklu deniz ürünleri vs.

 

Yağlar: Tereyağ, margarin, trans yağlar, mayonez vs.

 

İçecekler: Alkol, kahve, kafeinli içecekler, siyah çay, soda vs.

 

Şeker ve tatlılar: Şeker, bal, tat verici şuruplar, tatlılar ve çikolata

 

Çeşniler ve baharatlar: Hardal ve tat verici bütün baharatlar

 

Bu listenin dışında da size iyi gelmediğini düşündüğünüz besinler varsa onları da beslenme düzeninizden çıkarmanız önerilir.

 

Eliminasyon diyetinin oldukça sınırlayıcı olması çok etkilidir. Böylelikle tetikleyici gıdaları hızlıca bulabilirsiniz

 

Eliminasyon diyetinin serbestleri

 

Seçim aşamasında tüketimine devam edebileceğiniz besinler şunlardır:

 

Meyveler: Turunçgiller dışında kalan çoğu meyve

 

Sebzeler: Patlıcangiller dışında kalan çoğu sebze

 

Tahıllar: Karabuğday ve pirinç

 

Et ve balık: Kuzu, hindi, av hayvanlarının çoğu ve somon gibi soğuk sularda yetişen balıklar

 

Süt yerine geçecek ürünler: Hindistan cevizi sütü ve şekersiz pirinç sütü

 

Yağlar: Keten tohumu, soğuk sıkım zeytinyağı ve hindistancevizi yağı

 

İçecekler: Bitki çayları ve su

 

Çeşniler, baharatlar ve benzerleri: Taze otlar ve baharatlar, karabiber (kırmızı biber hariç), elma sirkesi

 

Diğer eliminasyon diyet türleri

 

Düşük FODMAP diyeti: Bazı kişilerde sindirimi zor olan kısa zincirli karbonhidratlar (FODMAP’ler) beslenme rutininden çıkarılır.

 

Az tüketilen besinlerle eliminasyon diyeti: Düzenli olarak tüketmediğiniz besinlerle kombinasyon yapmanızı gerektirir. 

 

Nadir tüketilen besinlerle eliminasyon diyeti: Az tüketilen eliminasyon diyetine benzerdir. Şikayetleri tetikleme ihtimali düşük olacağından nadir tüketilen besinlerle kombinasyon yapılır. 

 

Oruç eliminasyon diyeti: Oldukça katıdır. Beş güne kadar yalnızca su içmeyi ve sonrasında besin gruplarını yeniden yerine koymayı hedefler. Bu yöntem sağlığınızı tehdit edebileceğinden sadece uzman kontrolünde önerilir.

 

Diğer eliminasyon diyetleri: Daha aşina olduğumuz bir şekilde gerçekleşir. Yani, laktozsuz, şekersiz, buğdaysız ve glütensiz diyetler şeklinde

 

Eliminasyon Diyetinin Faydaları Nelerdir?

 

Güvenli yiyecekleri keşfetmemizi sağlar. Böylelikle rahatsızlık veren besinleri hayatımızdan çıkarmamıza yardımcı olur.

 

Eliminasyon diyetinin sağlık üzerinde de faydaları mevcuttur:

 

İrritabl bağırsak sendromu (İBS) belirtilerini azaltıyor

 

İBS, dünyada yaygınlaşmaya başlayan bir bağırsak bozukluğudur. Yapılan çalışmalar eliminasyon diyetlerinin gaz, şişkinlik ve mide krampları gibi İBS belirtilerini hafiflettiğini belirtmiştir.

 

DEHB belirtilerini azaltıyor

 

Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) bir davranış bozukluğudur. Eliminasyon diyetlerinin ise DEHB belirtilerini azalttığı gözlenmiştir. 

 

Fakat çocuklar üzerinde yapılacak uygulamalar mutlaka uzman kontrolünde olmalıdır. Ayrıca büyümekte olan çocuklar için temel besinlerin kısıtlanması uzun vadeli sınırlamalara döndüğünde büyümelerini engelleyebilir.

 

Egzama gibi cilt problemlerini iyileştiriyor

 

Egzamanın çok farklı nedeni bulunmaktadır ancak bazı besinlerin tüketiminden sonra semptomların arttığı gözlenmiştir. Buna bağlı olarak eliminasyon diyetler sonucunda bu belirtilerde azalmalar meydana gelmiştir.

 

Kronik migreni hafifletiyor

 

Migrenin sebepleri belirsiz olsa da inflamasyonun migreni tetiklediği gözlenmiştir. Eliminasyon diyetlerinde ise, inflamasyona sebep olan besinlerin ortadan kaldırılmasıyla migren belirtilerinde azalmalar olmuştur.

 

Eliminasyon Diyetinin Riskleri Nelerdir?

 

Yeni deneyimleyen kişilerde 4 veya 8 hafta gibi kısa süreyle uygulanmalıdır.

 

Eliminasyon diyetini uzun süre uygulamak ve temel besin gruplarının çıkarılması sonucu besin eksiklikleri ortaya çıkacağından tavsiye edilmemektedir.

 

Alerji şüphesi olan kişiler ve çocuklar için sadece uzman gözetiminde uygulanabilecek bir yöntemdir.

 

Sonuç 

 

Rahatsızlığa neden olan besinleri hayatınızdan çıkarırsanız eliminasyon diyeti işe yarar. Sonrasında ise belirtiler kontrol edilerek bu yiyecekler vücuda yeniden tanıtılmalıdır.

 

Eliminasyon diyetleri tolere edemediğimiz besinleri bulmamıza yardımcı olur.

 

Fakat herkese uygun bir diyet değildir. Özellikle çocuklar, büyüme çağında olanlar ve alerjik durum yaşayanlar mutlaka uzman gözetiminde olmalıdırlar.

 

En önemlisi ise uzun vadeli sınırlamar, beslenme yetersizliklerine neden olacağından eliminasyon diyetleri kısa vadeli uygulanmalıdır.