Kişilik Bozukluklarının Klinik Psikoloji Tablosu - Uzm. Kl. Psk. Ubeydullah Yıldız

Açıklama

Kişilik bozuklukları, bireyin düşünce, duygu ve davranış örüntülerinin esnek olmaması ve toplumsal normlardan belirgin şekilde sapmasıyla karakterize edilen ruhsal durumlardır. Bu bozukluklar ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlamakta ve kişinin işlevselliğini kalıcı olarak etkilemektedir. Kişilik bozukluğu olan bireyler genellikle kendileri veya çevreleri için zorluk oluşturan kalıcı ilişki ve davranış örüntüleri sergilemektedir.

Belirtiler

• Kişi toplumsal kurallara uymakta zorlanmaktadır.
• Kişi ilişki kurmada ve sürdürmede güçlük yaşamaktadır.
• Kişi düşünce, duygu ve davranışlarında katı ve esnek olmayan örüntüler göstermektedir.
• Kişi kendi davranışlarının olumsuz etkilerini fark etmekte zorlanmaktadır.
• Kişi işlevsellikte belirgin bozulmalar tecrübe etmektedir.

Nedenleri

Kişilik bozukluklarının nedenleri çok boyutludur. Genetik yatkınlık, nörobiyolojik farklılıklar ve erken dönem yaşantılar biyolojik ve psikolojik temeli oluşturmaktadır. Çocukluk travmaları, bağlanma sorunları, aile içi iletişim problemleri ve çevresel faktörler kişilik yapilanmasını etkileyebilmektedir. Ayrıca kültürel normlar ve sosyal çevre de kişilik bozukluklarının gelişiminde rol oynamaktadır.

Başa Çıkma Yöntemleri

1. Psikiyatrik Değerlendirme ve İlaç Kullanımı
   Kişilik bozukluklarının tedavisinde psikiyatrist değerlendirmesi gereklidir. Belirtilere eşlik eden depresyon, kaygı veya öfke kontrol sorunları için ilaç tedavisi uygulanabilmektedir.
2. Psikoterapi
   Kısa süreli bilişsel terapi ve uzun süreli dinamik terapi kişilerlik bozukluklarında kullanılan yöntemler arasındadır. Terapi sürecinde bireyin ilişkisel örüntüleri, düşünce kalıpları ve duygusal düzenleme becerileri ele alınmaktadır.
3. Ek Destekleyici Yöntemler
   Grup terapisi, aile terapisi, sosyal beceri eğitimi ve stres yönetimi yöntemleri kişilik bozukluğu yaşayan bireylerin iyileşme sürecine katkıda bulunabilmektedir.

DSM-5’e Göre Kişilik Bozuklukları

DSM-5’e göre kişilik bozuklukları üç kümeye ayrılmaktadır:
Küme A

1. Paranoid Kişilik Bozukluğu
   Kişi sürekli olarak başkalarının niyetlerini kötü olarak yorumlamaktadır.

• Yoğun güvensizlik ve sürekli şüphecilik
• Yakın ilişkilerde sadakatten kuşku duymak
• Masum söz ve davranışları tehdit olarak algılamak
• Eleştiriye aşırı duyarlılık
• Affetmekte güçlük çekmek

2. Şizoid Kişilik Bozukluğu
   Kişi sosyal ilişkilerden uzak durmakta ve yakınlık kurmak istememektedir.

• Yakın ilişkilere ilgi göstermemek
• Tek başına aktiviteleri tercih etmek
• Başkalarının övgü veya eleştirilerine kayıtsız kalmak
• Duygusal soğukluk ve mesafeli tutum
• Arkadaşlık ilişkilerini sürdürmede zorlanmak

3. Şizotipal Kişilik Bozukluğu
   Kişi sıra dışı düşünceler ve davranışlar göstermektedir.

• Büyüsel düşünceler veya batıl inançlara inanmak
• Tuhaf konuşma tarzı ve düşünce biçimleri
• Sosyal kaygı ve yakın ilişkilerden kaçınma
• Olağandışı algısal yaşantılar
• Eksantrik davranışlar ve görünüm
  Küme B

4. Antisosyal Kişilik Bozukluğu
   Kişi başkalarının haklarını hiçe saymakta ve kuralları sürekli ihlal etmektedir.

• Empati eksikliği ve duyarsızlık
• Yasalara uymama eğilimi
• Manipülatif davranışlar
• Saldırganlık ve dürtüsellik
• Pişmanlık duymama

5. Borderline (Sınırda) Kişilik Bozukluğu
   Kişi yoğun duygu dalgalanmaları ve terk edilme korkusu yaşamaktadır.

• Terk edilmekten aşırı korkma
• İstikrarsız ve yoğun ilişkiler kurma
• Kimlik karmaşası yaşama
• Kendine zarar verme davranışları
• Duygusal dalgalanmalarda uçlarda yaşama

6. Histriyonik Kişilik Bozukluğu
   Kişi aşırı dikkat çekme isteği ve dramatik davranışlar sergilemektedir.

• İlgi odağı olmadığında rahatsız hissetmek
• Duygularını abartılı şekilde ifade etmek
• Fiziksel görünümüyle dikkat çekmeye çalışmak
• Yüzeysel ve hızlı değişen duygular
• Onay alma ihtiyacının yüksek olması

7. Narsisistik Kişilik Bozukluğu
   Kişi kendini üstün görme ve empati eksikliği yaşamaktadır.

• Sürekli hayranlık arayışı
• Kendisini özel ve ayrıcalıklı görme
• Başkalarının duygularına karşı ilgisizlik
• Eleştiriye aşırı duyarlılık ve öfke
• Başarılarını abartma eğilimi
  Küme C

8. Çekingen Kişilik Bozukluğu
   Kişi yoğun yetersizlik duygusu ve eleştirilme korkusu yaşamaktadır.

• Sosyal durumlardan kaçınma
• Olumsuz değerlendirilme korkusu
• Yakın ilişkilerde çekingenlik
• Düşük özgüven ve değersizlik hissi
• Yeni deneyimlere girmekten kaçınma

9. Bağımlı Kişilik Bozukluğu
   Kişi sürekli başkalarının desteğine ihtiyaç duymaktadır.

• Karar vermede aşırı güçlük
• Başkalarının onayına bağlı yaşama
• Ayrılma veya yalnız kalma korkusu
• Kendi ihtiyaçlarını geri plana atma
• Sorumluluk almaktan kaçınma

10. Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu

• Karar vermede aşırı güçlük
• Kişi aşırı düzen, kontrol ve mükemmeliyetçilik eğilimi göstermektedir.
• Kişi detaylara ve kurallara aşırı odaklanmaktadır.
• Kişi mükemmeliyetçilik nedeniyle işleri tamamlamakta zorlanmaktadır.
• Kişi esneklikten uzak ve katı tutumlar sergilemektedir.
• Kişi çalışmaya aşırı önem verip eğlenceyi ihmal etmektedir.
• Kişi yetki devretmekte isteksizlik göstermektedir.

Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?

Kişilik bozuklukları bireyin sosyal ve mesleki işlevselliğini belirgin şekilde bozuyorsa, ilişkiler sürekli olarak çatışma ve kopmalarla sonuçlanıyorsa veya birey yoğun içsel sıkıntılar yaşıyorsa profesyonel yardım almak önemlidir. Psikiyatri ve psikoterapi desteği bu süreçte bireyin daha sağlıklı bir yaşam kurmasına yardımcı olabilmektedir. Kişilik bozuklukları, bireyin yaşamını uzun vadeli ve kalıcı biçimde etkileyen önemli ruhsal durumlardır. Psikiyatri ve psikoterapi desteğiyle birey, ilişki kurma biçimlerini ve davranış örüntülerini daha sağlıklı hale getirebilir. Sabır ve doğru destekle bu süreç yönetilebilir. Esenlikle kendi yolunuzu bulma dileğiyle…

Psikolog | Psikolog İstanbul | Psikolog Ankara | Psikolog İzmir | Psikolog Bursa | Psikolog Adana