Replantasyon

Amputasyon bir vücut parçasının vücuttan tamamen ayrılması durumudur. Replantasyon bu kopan parçanın mikrocerrahi yöntemlerle yerine dikilmesidir. Revaskülarizasyon terimi ise tam kopma olmadığı, uzvun hala bir şekilde vücuda bağlı olduğu durumlarda beslenmesi bozuk olan bu parçanın yeniden damarlandırılması ve beslenmesinin devam ettirilmesi durumudur. Gerek replantasyonda gerek revaskülarizasyonda amaç mümkün olduğunca tama yakın fonksiyon elde etmektir. Aynı zamanda yerine dikilen bu parçanın duyusunun da mümkün olduğunca tama yakın olması amaçlanır.

Replantasyonlar kopma seviyesine göre major (el bileğinin üst bölgesinden olan kopmalarda) ve minör (el bileği seviyesinin altında olan kopmalarda) olarak 2’ye ayrılır.

Her kopan parça aslında teknik olarak damarlandırılabilir fakat kopan parçanın dikilmesinin tıbbi endikasyonları (gereklilikleri) ve kontrendikasyonları (yapılmaması gereken durumlar) vardır.

Replantasyon Endikasyonları:

1. Yaş: Her yaşta replantasyon yapılabilir fakat yaşlılarda, damar hastalığı olanlarda, şeker hastalarında, sigara içenlerde sonuçlar daha kötü olmaktadır. Ameliyatın süresi uzun olduğundan ileri yaştaki hastaların genel durumları göz önünde bulundurulmalıdır. Çocuklarda tüm ampütasyonlarda replantasyon denenmelidir.

2. Hastanın sistemik durumu: Asıl önemli olan hastanın hayatta kalması olduğuna göre herhangi bir nedenle hasta bu ameliyatı kaldıramayacak ise (ağır travma, kalp hastalığı vs)  replantasyon denenmemelidir. Psikiatrik hastalığı olanlar replantasyona uygun aday değillerdir. Tüm parmakların korunmasının gerekli olduğu bir mesleği olanlarda replantasyon denenmelidir.

3. Kesi, kopma şekli: Ezilmenin olmadığı giyotin tarzı diye tarif edilen keskin bir cisim ile olan kesilerin sonuçları daha iyidir. Ezilme ve ayrılma tarzı kopmalar, birden fazla seviyede yaralanmanın olduğu kesiler ve kirli yaralarda başarı şansı daha düşüktür. Çok kirli yaralar replantasyona uygun değildir. Enfeksiyon riski bu tür yaralanmalarda çok yüksektir.

4. Seviye: Genellikle omuz civarı olan kopmalarda sonuçlar kötüdür ve replantasyon önerilmez. Özellikle yaşlılarda ve iskemi süresinin uzun olduğu durumlarda yapılmamalıdır. Omuzun aşağısındaki seviyelerde hastanın ve kesinin durumuna göre karar verilmelidir. Başparmak ampütasyonları ve birden fazla parmak amputasyonu olması durumunda replantasyon denenmelidir.

5. Zaman: Sıcak iskemi zamanı (normal ısıda kansız kalma) önemlidir. Kopan parçadaki kas miktarı ne kadar fazla ise o kadar çok önem arz eder. Kaslar normal ısıda yaklaşık 6 saat kansız kalırsa ölmeye başlar (nekroz). Uzuv +4 derecede korunabilir ise bu nekroz süresi uzatılabilir. Ama yine de 8 saatin üstü çok risklidir. Bu saatten sonra yani 8 saatten daha kısa süre içinde kopan parçaya kan sağlanamayacaksa replantasyon yapılmamalıdır. Sistemik birtakım problemler ile hastanın hayatı riske atılmış olunur. Parmaklar için istisnai durum vardır. Çok az kas kitlesi olduğundan uygun saklama yapılır ise 24 saat sonra dahi replantasyon denenebilir.

Replantasyon kontrendikasyonları:

1. Hayatı tehdit eden bir yaralanma var ise,

2. Replantasyona engel olacak sistemik hastalığı olanlar,

3. Çok kirli ve ağır ezilme veya sünerek ayrılmanın olduğu yaralanmalar,

4. Uzamış sıcak ve soğuk iskemi zamanı.

Kopan parçanın usule uygun olarak taşınması ve hastanın yarasının mümkün olduğunca temiz şekilde korunması önemlidir. Öncelik hastanın hayatı olduğu için kanamanın kontrol altına alınması zaruridir. Tansiyon aleti ve benzeri basınçlı bir sistem ile veya en azından basınçlı sargılar ile kanama kontrol altına alınmalıdır. Turnike varsa kullanılabilir. Dikilme şansını zora sokmamak için açıktaki damarlar klemp vs. ile sıkılmamalı veya bağlanmamalıdır.

Kopan parça kirli ise baskı uygulamadan nazikçe temizlenmelidir. İyot veya alkol ile silinmemelidir. Temizlenen parçanın uygun şekilde transferi için serum fizyolojik veya şeker içermeyen bir serum ile nemlendirilmiş bezlere sarılıp bir naylon torbaya konur ve ağzı iyice bağlanarak içine su kaçması önlenir. Parça kesinlikle su veya alkol ile temas etmemelidir. İskemi zamanını uzatmak için kopan parçayı +4 dereceye yakın ısıda bekletmek gerekir. Bu yüzden nemli beze sarılmış ve torba içine koyulmuş olan bu kopan parça içinde buzlu su olan bir kap içine konularak transfer edilir. Bu buzlu suyun ideal olarak 2/3’ü buz olmalıdır.Kopan parçanın buz ile temas etmemesi gereklidir. Bu nedenle buzlu su hazırlanırken buz kalıp halinde değil küçük parçalar halinde torbaya konulmalı, buzlu su torbasının her tarafı aynı soğuklukta olmalıdır.

Replantasyon sonuçları günden güne daha iyi olsa da her zaman istenilen başarı sağlanamayabilir. Sonucu etkileyen birçok faktörün olduğu, benzer yaralanmalarda dahi aynı cerrahın sonuçlarının aynı olmayabileceği unutulmamalıdır.