Ubeydullah Yıldız
Psikoloji
Açıklama
Şizofreni ve ilişkili psikotik bozukluklar, kişinin düşünce, duygu ve algı dünyasında ciddi bozulmalarla seyreden ruhsal durumlardır. Bu bozukluklarda gerçeklikle bağı zayıflar, kişi sanrılar ve halüsinasyonlar yaşayabilir. Psikotik belirtiler bireyin sosyal yaşamını, işlevselliğini ve duygusal dengesini derinden etkileyebilmektedir. Şizofreni spektrum bozuklukları erken dönemde tanı ve müdahale edilmediğinde kronikleşme eğilimindedir.
Belirtiler
- Kişi olmayan şeyleri görme veya duyma gibi halüsinasyonlar yaşamaktadır.
- Kişi gerçekle uyumsuz inançlar ve düşünceler geliştirmektedir.
- Kişi konuşmada dağınıklık ve düşünce sürekliliğinde bozulma göstermektedir.
- Kişi duygusal tepkilerde sığlık, donukluk veya uygunsuzluk yaşayabilmektedir.
- Kişi sosyal ilişkilerden uzaklaşmakta ve içine kapanmaktadır.
- Kişi işlevsellikte belirgin kayıplar tecrübe etmektedir.
Nedenleri
Şizofreni ve psikotik bozuklukların nedenleri biyolojik, genetik ve çevresel faktörlerin birleşimiyle açıklanmaktadır. Genetik yatkınlık en önemli risk faktörlerinden biridir. Beyindeki dopamin ve diğer nörotransmitter sistemlerindeki dengesizlikler biyolojik zemini oluşturmaktadır. Erken dönem travmalar, stresli yaşam olayları ve madde kullanımı çevresel tetikleyiciler arasında yer almaktadır.
Başa Çıkma Yöntemleri
- Psikiyatrik Değerlendirme ve İlaç Kullanımı
Psikotik bozuklukların tedavisinde ilaç kullanımı temel yaklaşımdır. Antipsikotik ilaçlar, sanrı ve halüsinasyon gibi psikotik belirtilerin kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır. - Psikoterapi
Kısa süreli bilişsel terapi ve uzun süreli dinamik terapi, destekleyici nitelikte psikotik bozukluklarda kullanılabilmektedir. Terapi süreci kişinin gerçeklik algısını desteklemeye, sosyal becerilerini geliştirmeye ve yaşam düzenini korumaya yardımcı olmaktadır. - Ek Destekleyici Yöntemler
Aile terapisi, sosyal beceri eğitimi, rehabilitasyon programları, düzenli uyku ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları tedavi sürecini desteklemektedir.
DSM-5’e Göre Şizofreni Spektrum ve Diğer Psikotik Bozukluklar
- Şizofreni
En az altı ay süren, sanrı, halüsinasyon, dağınık konuşma, olumsuz belirtiler (ilgisizlik, duygusal donukluk) ile seyreden kronik bozukluktur.
- Sürekli sanrı ve halüsinasyonlar
- Sosyal ve mesleki işlevsellikte ciddi kayıp
- Negatif belirtilerin sürekliliği
- Şizofreniform Bozukluk
Şizofreni ile benzer belirtiler içerir ancak süresi 1–6 ay arasıdır.
- Sanrı ve halüsinasyonlar
- Belirtilerin görece daha kısa sürmesi
- Şizoafektif Bozukluk
Şizofreni belirtileriyle birlikte belirgin duygu durum bozukluğu (depresif veya manik epizod) görülmektedir.
- Psikotik belirtilere eşlik eden duygu durum epizodları
- İki tabloyun iç içe geçmesi
- Sanrısal Bozukluk
Kişi gerçeklikle uyumsuz ama sistematik sanrılar yaşamaktadır. Halüsinasyonlar belirgin değildir.
- Kıskançlık, erotomanik veya büyüklük sanrıları
- İşlevselliğin sanrı dışında korunabilmesi
- Kısa Psikotik Bozukluk
En az 1 gün, en fazla 1 ay süren psikotik belirtilerle karakterizedir. Çoğu zaman travmatik olayların ardından ortaya çıkmaktadır.
- Ani başlayan sanrı ve halüsinasyonlar
- Belirtilerin kısa süreli olması
- Paylaşılan Psikotik Bozukluk (Folie à Deux)
Birden fazla kişi aynı sanrıyı paylaşmaktadır. Genellikle yakın ilişkilerde görülür.
- Ortak sanrı geliştirme
- Birbirini besleyen düşünce döngüleri
- Diğer Belirtilen veya Belirtilmeyen Psikotik Bozukluklar
Belirtilerin psikotik düzeyde olduğu ancak tam tanı kriterlerini karşılamadığı durumlar bu başlık altında değerlendirilir.
Ne Zaman Profesyonel Yardım Alınmalı?
Sanrı, halüsinasyon ve düşünce bozuklukları kişinin günlük yaşamını ve işlevselliğini belirgin biçimde bozuyorsa, güvenlik riski oluşturuyorsa veya aile içi ilişkiler ciddi şekilde etkileniyorsa profesyonel yardım alınması gereklidir. Psikiyatri ve psikoterapi desteği tedavinin temelini oluşturur.
Şizofreni ve ilişkili psikotik bozukluklar, bireyin yaşamını köklü biçimde etkileyebilen ciddi ruhsal durumlardır. Ancak psikiyatri ve psikoterapi desteğiyle belirtiler yönetilebilir, birey daha işlevsel ve dengeli bir yaşam sürdürebilir. Sabır, destek ve profesyonel yaklaşımlar bu süreçte en önemli dayanaklardır. Esenlikle kendi yolunuzu bulma dileğiyle…
Bu makalenin DoktorTakvimi web sitesinde yayımlanması, yazarın açık izniyle yapılmaktadır. Web sitesindeki tüm içerikler, fikri ve sınai mülkiyet mevzuatı kapsamında uygun şekilde korunmaktadır.
DocPlanner Teknoloji A.Ş. web sitesi tıbbi tavsiye sunmaz. Bu sayfanın içeriği, metinler, grafikler, görseller ve diğer materyaller de dahil olmak üzere, yalnızca bilgilendirme amacıyla oluşturulmuştur ve tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavinin yerini almak amacı taşımaz. Herhangi bir sağlık sorununuzla ilgili şüpheniz varsa, bir uzmana danışınız.
İlgili makaleler
DocPlanner Teknoloji A.Ş.
E-5 Karayolu, Esentepe Mahallesi, Lapis Han, No:25 D:102-103-120
Kartal İstanbul, Türkiye