Psk. İmren Akbabalı
Psikoloji
Çocuklarda Duygu Regülasyonu
Duygu regülasyonu, baş etmekte zorlanılan bir durum, zorlayıcı bir duygu ile karşılaştığımızda duygu, davranış ve bedendeki duyumları fark edip en uygun tepkileri verebilmeyi sağlar.
Bebeklikten okul öncesi döneme kadar 0-6 yaş aralığındaki çocuklar duygularını düzenleme becerisine sahip değillerdir.
Regülasyon becerisini bir kas gibi düşünebiliriz. Zaman içerisinde pratik yaparak güçlenir.
Bakımverenler/Ebeveynler Olarak Önce Kendi Duygu Regülasyonumuz Nasıl Sağlanabilir?
Yetişkin olarak ne hissediyoruz, duygularımızla nasıl kalıyoruz bunu fark edebilmek oldukça kıymetli.
Her birimiz ebeveynlik rolümüze kendi geçmiş deneyimlerimizi, öğrenmelerimizi ve hayallerimizi yansıtırız.
Ebeveynlik yaparken kendi yetiştirilme tarzımızdan etkilenmemiz, kendi ebeveynlerimizin yaptıklarını uygulamamız ya da tam tersini uygulamamız olasıdır.
Bu durumda kendinize yöneltebileceğiniz birkaç soru vardır:
Çocukken sizin evinizde duygular nasıl ifade edilirdi?
Duyguların ifade edilmesine rahatlıkla alan açılır mıydı?
Şu an yetişkin halinizle duygularınızı rahatlıkla ifade edebiliyor musunuz?
Yoğun duygular yaşadığınızda bunları karşılama biçiminiz nasıldır? Örneğin, çok öfkelendiğinizde ne yapıyorsunuz?
Bu sorular üzerinde biraz düşünmeniz faydalı olacaktır.
Kendi yetiştirilme tarzımızı anlamlandırdığımızda nasıl bir ebeveyn olmak istediğimizi seçebiliriz.
Eğer çocuğa karşı tamamen otoriter, katı olunursa çocukta korku veya boyun eğmeye ve sonucunda isyan etmeye sebebiyet verebilir.
Eğer çocuğa sadece sınırsızca hoşgörülü olunursa çocukta sınırsızlık meydana gelir.
İdeal olan hem hoşgörülü hem de sınırlı olabilmektir.
Çocuklar Duygu Regülasyonunu Nasıl Öğrenebilir?
Çocuklar duygu düzenleme becerilerini bakımverenlerinden, hayatındaki temel figürlerden öğrenirler.
Temeli öngörülebilir, tutarlı, sorumlu yanıt veren ebeveynlikten geçer.
Çocuk bu yaklaşım ile bunu edinebilmektedir.
Eğer çocuk onun için önemli olan bir bakımvereni ile regüle olmayı, dönüşmeyi, sakinleşmeyi ya da duygusunu hissedebilmeyi deneyimlediyse, bütün bu alanlarda iyi olma hali önemli bir biçimde artıyor.
Çocukların anne karnından itibaren özellikle duygularımızdan sorumlu olan beynin sağ yarımküresi, sol yarımküreye göre hızlıca gelişim gösterir.
Anne karnından itibaren anne ile duygusal bir iletişim içinde olan çocuk, duygularını düzenleme becerisini temel bakımvereni ile kurduğu bağlanma ilişkisi ile geliştirir.
Bakımverenler olarak bu konuda rol model olursak, kendi duygularımızla kalabilmeyi, duygularımızı yönetebilmeyi ve bunu onlarla beraber yaparak göstermek, onların da bu becerilere sahip olmalarına yardımcı olur.
Öz regülasyon becerisi sayesinde çocuk, farklı stres kaynaklarıyla nasıl baş edeceğini fark edip kendine özgü stratejiler geliştirebilir ve duygusal esneklik de kazanmış olur.
Yapılan araştırmalar gösteriyor ki çocukların duygularını regüle edebilme becerilerinin nörobiyolojik olarak öğrenip içselleştirdiği, çok geliştiği 2 dönem vardır:
Bebeklik dönemi (yaşamın ilk 1-2 yılı)
Ergenlik dönemi
Çoğu ebeveyn ko-regülasyon (duygu regülasyonu için rehberlik etme) için 1-2 yaşın çok küçük olduğunu düşünebilir ancak bebekler yüz ifadeleri ve ses tonu ile duygularını gösterirler.
Çocuğunuza Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?
Çocuğunuzla birlikte duygular hakkında yazılmış olan çocuk kitaplarından okuyabilirsiniz.
(Sence bu çocuğun yüzü neden böyle, sence bu çocuk ne hissetmiş olabilir gibi sorularla duyguları isimlendirmesini, fark etmesini sağlayabilirsiniz.)
Duygular afişinden yararlanabilirsiniz.
Nefes egzersizi yaptırabilirsiniz:
“Şimdi seninle oyun oynayacağız, parmağını dudağına yaklaştır, parmağının çiçek olduğunu hayal et ve kokla; sonra da parmağının bir pasta mumu olduğunu hayal et ve üfle.”
Çocuğunuzun dikkatini dağıtmaktan kaçının.
(Bu, duygularından uzaklaştırır.)
Evlerinizde regülasyon köşeleri yapabilirsiniz.
Evin sessiz, sakin bir köşesine yumuşak minderler, oyuncak çadır, battaniye koyabilirsiniz.
Duvara duyguları gösteren yüz ifadeleri (duygu termometresi) asabilirsiniz.
Bir sepetin içine 5 duyuya hitap edecek sakinleştirici nesneler koyabilirsiniz:
Rüzgar gülü
Mızıka
Oyun hamuru
Kağıt, renkli boya kalemleri
Kokulu el kremi
Tuzlu çubuk kraker
Renkli duyusal şişeler
Pelüş bir oyuncak
Duygular ile ilgili hikaye kitabı
Her şeyde olduğu gibi, tüm bu beceriler çocuğun sakin ve almaya açık olduğu zamanlarda öğretilmelidir.
Sinir sistemi yüksekken, algıları kapanmışken anlatılması mümkün değildir.
Sakin bir zamanda şöyle diyebilirsiniz:
“Biliyor musun, ben canım sıkkınken … yapıyorum, iyi geliyor.
Sen öfkelendiğinde, üzüldüğünde ne yapalım? Bunları bir yazalım.”
Bu makalenin DoktorTakvimi web sitesinde yayımlanması, yazarın açık izniyle yapılmaktadır. Web sitesindeki tüm içerikler, fikri ve sınai mülkiyet mevzuatı kapsamında uygun şekilde korunmaktadır.
DocPlanner Teknoloji A.Ş. web sitesi tıbbi tavsiye sunmaz. Bu sayfanın içeriği, metinler, grafikler, görseller ve diğer materyaller de dahil olmak üzere, yalnızca bilgilendirme amacıyla oluşturulmuştur ve tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavinin yerini almak amacı taşımaz. Herhangi bir sağlık sorununuzla ilgili şüpheniz varsa, bir uzmana danışınız.
DocPlanner Teknoloji A.Ş.
E-5 Karayolu, Esentepe Mahallesi, Lapis Han, No:25 D:102-103-120
Kartal İstanbul, Türkiye