Çocuklarda Sınır Koyma Ve Olumlu Davranış Geliştirme Yöntemleri

-Neden Sınır (Kural) Koymalıyız ?

• Çocuklar planlı, yapılandırılmış ve geniş çerçevesi net olarak çizilmiş ortamlarda kendilerini daha çok güvende hissederler. - Hangi davranışları neden yapması gerektiğini ve hangi davranışları da neden yapmaması gerektiğini, öncelikle çocuğun bilmesi ve anlamlandırması gerekiyor. Bu da ancak doğru sınır (kural) koyma  yöntemleriyle sağlanabilir.

• Çocuklarımız hayatlarının her döneminde uymaları gereken bir takım  kurallarla karşılaşacaklardır. Örneğin okul döneminde okul kuralları,  yetişkin olduğunda toplumsal kurallar, vatandaş olarak uyması  gereken yasalar, iş hayatındaki kurallar gibi. Çocuğumuzun kurallarla  iç içe olan bu toplumsal yaşama sağlıklı ve kolay uyum  sağlayabilmesi için erken yaşlardan itibaren sınır ve kural  kavramlarını tanıyıp bilmesi, davranışlarının sonuçlarını üstlenmeyi  öğrenmesi gerekir. Bu da ancak doğru sınır (kural) koyma  yöntemleriyle sağlanabilir.

• Nasıl Sınır (Kural) Koymalıyız ? 

3 adımda doğru sınır (kural) koyma yöntemini  

uygulayabiliriz: 

1)Bilgilendirme: Öncelikle çocuğumuzun hangi davranışları  neden yapması gerektiğini, hangi davranışları da neden  yapmaması gerektiğini öğrenerek kendi dünyasında  anlamlandırması gerekiyor. Örneğin ev ödevlerini neden yapması  gerektiğini, ödevlerini yaparsa bu sayede yeni şeyler  öğrenebileceğini, derslerinde başarılı olabileceğini, eğer  ödevlerini yapmazsa okul hayatıyla ilgili problemler  yaşayabileceğini, derslerinde başarısız olabileceğini yaşına  uygun şekilde anlatabilirsiniz. Bilgilendirme adımında ki temel  amacımız; çocuğumuzun kendi davranışlarının olumlu-olumsuz  sonuçlarıyla ilgili bilgi sahibi olmasını sağlamaktır. 

2)Haberdar Etme: Bir önceki adımda, davranışları ve olası  sonuçları hakkında bilgilendirdiğimiz çocuğumuza artık bu ikinci  adımda uyması gereken kurallardan ve uymadığı takdirde  karşılaşacağı sonuçlardan bahsedebiliriz. Kurallarımızı  oluştururken çocuğumuzu da işin içine katıp, onunda düşünce  ve isteklerini dinlemeyi ihmal etmemeliyiz. Bu sayede  çocuğumuzda; önemsendiği, düşünce ve isteklerine değer  verildiği duygusunu oluşturabiliriz. 

Anne-baba olarak bizim gözetim ve yönlendirmemizle,  çocuğumuzun fikir ve isteklerini de alarak oluşturduğumuz bu  kurallar bizim genel çerçevemizi, sınırlarımızı belirler. Örneğin  kurallarımızdan biri “ev ödevlerini günlük planımızdaki ders  çalışma saatinde yapmak” olsun. 

Bu kuralı çocuğumuzla birlikte oluşturduk ve artık çocuğumuz  kuraldan haberdar oldu. Tek bir nokta kaldı; o da eğer  çocuğumuzun bu kurala uymadığı takdirde karşılaşacağı sonucu  bilmesi. İşte biz bu sonuca “yaptırım” diyoruz. Yaptırımın  cezadan farkı, çocuğumuzun yaptırım hakkında önceden bilgi  sahibi olmasıdır. Ceza ise habersiz ve bir anda uygulanandır,  uzun vadede işe yaramaz. Karşılaştığı yaptırımın sebebi  hakkında daha önceden bilgilendirilmiş olan çocuk ise neden bu  yaptırımla karşılaştığını bilir, anlamlandırır ve tekrar aynı  yaptırımla karşılaşmamak için davranışlarını düzenlemeye çalışır. Aynı zamanda davranışlarının sorumluluğunu  da almayı öğrenmiş olur.

Örneğin; yaptırımımız “ eğer ödevlerini günlük plandaki ders  çalışma saatinde yapmak istemez ve yapmazsan, çizgi film  izleme hakkını bu günlük kaybedeceksin.” şeklinde ifade  edilebilir.  

•Koyduğumuz kural ve yaptırımlar açık, net ve anlaşılır bir  dilde olmalıdır  

•Kural yerine getirilmediği zaman yaptırım, kural yerine  getirilip günlük plana uyulduğu zamanlar ise çocuğumuzu  maddi manevi ödüllerle pekiştirmeyi unutmayalım. Belirli  aralıklarla pekiştirilen çocuk doğal olarak  

günlük plana ve kurallara uymak için motive  olacaktır. 

3)Uygulama: Anne-baba olarak belki de en çok zorlandığımız  adım bu olabilir. Kuralları ve yaptırımları belirlemişizdir ancak  sürekli uygulama aşamasında aksaklıklar çıkmıştır. Genellikle  karşılaşılan durumlar “Çocuğuma kıyamıyorum.” ve anne babaların birisinin kural ve yaptırımları uygulayıp, diğerinin  uygulamamasıdır. Bu da çocuk karşısında tutarsız bir tavır  sergilemek demektir.  

İlk 2 adımı uyguladıktan sonra çocuğumuzun hala kurallara  uymamakta ısrar ettiğini veya olumsuz davranışını sürdürdüğünü  gözlemliyorsak, önceden çocuğumuzla beraber belirlediğimiz  yaptırımları uygulamaya geçebilirsiniz. 

Örneğin; eğer o gün ev ödevlerini günlük ders çalışma saatinde  yapmadıysa, çizgi film izleme saatini sebebinide belirterek  elinden alabilirsiniz.  

“ Bugün ödevlerini, beraber belirlediğimiz günlük ders  çalışma saatinde sana hatırlatmama rağmen yapmak  istemedin, yapmadın. Bu yüzden çizgi film izleme saatini  bugünlük kullanamayacaksın. Eğer yarın günlük ders  çalışma saatimize uyar ve ödevlerini yaparsan, tekrar çizgi  film izleme saatine kavuşabilirsin.” şeklinde ifade edebilirsiniz.

•Unutmayın; uygulanan yaptırım çocuğun kendisi ve  kişiliğiyle ilgili değil, göstermiş olduğu olumsuz davranışıyla  ilgilidir. Bu bağlantıyı (davranış-yaptırım) yaşına uygun  olarak çocuğa açıklayarak, anlam dünyasında doğru  bağlantılar oluşturmasını sağlamalıyız