Gıda Reklamlarının Çocukların Beslenme Davranışları Üzerine Etkisi

21.yüzyılda iletişimin giderek teknolojik boyutlara erişmesiyle çocuklarda birer tüketici haline gelmiştir. Özellikle son yıllarda çocuklara yönelik yapılan reklamlar çocuk tüketici kitlesini arttırmaktadır. Çocuklarda en rahat yönlendirme sağlayan reklam içeriği gıda olduğu için gıda reklam sayısı git gide artmaktadır.

Çocukları hedefleyen reklamlar genellikle 8 yaş üzeri çocuklara yöneliklerdir. Çünkü 8 yaş altındaki çocuklar bu reklamları tam olarak kavrayamayabilir. Yaşları küçük olan çocuklar bu reklamların kendilerini ikna etmeye çalıştığını anlayamayabilir. Bu yüzden bu reklamlar karşısında daha pasif dönütler verirler.
Çocuklar için düzenlenen reklamlarda; bilinçaltı reklam teknikleri ve algıda seçicilik kavramları göz önünde bulundurulmaktadır. Reklamlardaki gizlenmiş şekiller, yazılar veya seslerin yanında, bunları betimlemek üzere beden dili, renkler, semboller, metonomi ve metaforlar da ulaştırılmak istenilen mesajı destekler.

Çocuklarda reklamların beslenme davranışı üzerine etkileri ile ilgili bir kaç çalışmaya bakacak olursak;

Peru’da yapılan bir çalışmada ilkokula giden 38 çocuk (6-11 yaş) ve ebeveynleri çalışmaya dahil edilmiştir. İlk olarak 38 ebeveynden anket uygulanarak ve yüz yüze görüşme yapılarak ayrıntılı olarak beslenme düzenleri hakkında ve TV izleme süreleri hakkında bilgi toplanmıştır. Verilere göre çocukların çok fazla TV seyrettiği görülmüştür. Sonuç olarak: Bu büyük miktarda TV maruziyeti, çocukların yiyecek öğelerini içeren TV reklamını izlediğinde TV’de görülen yiyecekleri istediğini ve kendileri için yiyecek alabildiğini ortaya çıkarmıştır. Genellikle talep edilen besinler çikolata, şekerleme veya patates cipsi olmuştur.

Yine başka bir çalışmada çocuklara yönelik yiyecek ve içecek reklamlarının bu çocuklarda obezite varlığı ile ilişkisini ortaya koymayı amaçlamıştır. Eskişehir ilinde bulunan iki ilköğretim okulunda 2016-2017 öğretim yılının ilk döneminde gerçekleştirilmiştir. Çalışmada, 7-10 yaş aralığındaki 45 öğrenci yer almıştır. Yöntem olarak yüz yüze görüşme kullanılmıştır. Çocuklarda nesnelerle kurdukları bağlantıları saptamak için “atıştırmalık denildiğinde aklınıza ne geliyor?” sorusu sorulmuş ve serbest çağrışımlarla resim yapmaları istenmiştir. Çocuklara hiçbir yönlendirme yapılmamıştır. Burada atıştırmalık dendiğinde çocuklarda nelerin çağrışım yaptığını ve bunların sağlıkları ile ilişkisini saptamak hedeflenmiştir. Çocuklardan 5’er adet atıştırmalık çizmesi istenmiştir. Resimler kategorize edilmiştir. Sonra katılan çocuklara dört farklı (sağlıklı – sağlıksız gıdalar/içecekler) kategoride bulunan reklam filmi izlettirilmiş ve “atıştırmalık“ denildiğinde aklınıza ne geliyor?” sorusu tekrar sorulmuştur. Sonuç olarak: Çocukların çoğunluk olarak her iki durumda da sağlıksız yiyecek ve içecek resimlerinin fazla olması reklam ve obezite arasındaki doğrusal ilişkiyi desteklemektedir.

Özetle; Çocuklar özellikle sağlıksız besinlerin reklamlarından etkilenmektedir. Çocukların bu reklamlara maruziyet süreleri ile bu besinlere yönelimleri paraleldir. İzlenen reklam sayısı fazla olan besinlerin tüketiminde artış ve dolaylı olarak obezite riski olabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Bu yüzden çocukların özellikle TV izleme süresi ve izlenen programların kalitesi takip edilmeli ve gerektiğinde kısıtlamalar yapılmalıdır.

Peki, neler yapılabilir dersek; medyada şu an için yapılan sağlıksız gıdaların reklamları yerine yine çocukların sevdiği güvendiği, arkadaşlarıymış gibi yaklaştıkları popüler karakterler ile kaliteli ve sağlıklı besinleri desteklediğinde, sağlıklı gıda ürünlerinin tanıtımını yaparak çocukların sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinmesini sağlayabilir ve bu olumsuz sonucu bu yaklaşım değiştirebilir.