Kendini Gerçekleştiren Kehanet Nedir?

İnsanlar, hayatlarının bir bölümünde mutlaka tahminlerinin şaşırtıcı bir şekilde doğru olduğunu deneyimlemiştir. Örneğin, bir iş konuşmasının çok kötü geçeceğini düşündükten sonra konuşma sırasında karşılaştığınız olumsuzluklar karşısında şaşırmazsınız çünkü zaten bunun olacağını bekliyor ve tahmin ediyordunuz. Bu ve bunun gibi olaylarda insanlar, kendilerini ve neler yapabileceklerini çok iyi tanıdıklarını düşünerek bu tahminlerin doğru olduğunu düşünme eğilimindedirler. Bu yaklaşım doğru olabileceği gibi bir de bu tahminlerin ve beklentilerin davranışlar üzerindeki etkisini küçümsememek önemlidir. İnsanlar, beklentilerinin ve inançlarının bilinçaltı düzeyde davranışlarını etkilemesiyle kendini gerçekleştiren kehanet kavramını gerçekleştirmektedirler.

Kendini gerçekleştiren kehanet, bireyin gelecekte gerçekleşecek olan bir olay hakkında sahip olduğu inanç ve beklentilerin, davranışları üzerinde etki etmesidir. Yani birey, olacak olan olay hakkındaki beklentilerine uygun bir şekilde davranarak bu beklentilerin doğru çıkmasını sağlamaktadır. Psikoloji çalışmalarında kendini gerçekleştiren kehanetin yaygın olan bir örneği plasebo etkisidir. Plasebo etkisi, anlamlı bir tedavi almamış olan katılımcıların bilimsel veya klinik çalışmalarla ölçülen sonuçlardaki iyileşmelerini ifade eder. Yani katılımcıların iyileşmeye olan inancı tedaviyi etkilemektedir. Bu etki üzerine yapılan araştırmalar, inancın çok güçlü bir şey olabileceğini kanıtlamaktadır.

Kendini gerçekleştiren kehanetin hem iyi hem de kötü düşünce ve davranış döngülerine yol açabileceğini söyleyebiliriz. Kendimiz hakkında bir şeye inandığımız zaman inançlarımıza karşılık gelen şekillerde hareket etme ve böylece inançlarımızı pekiştirerek aynı davranışı teşvik etme olasılığımız daha yüksektir. Benzer şekilde, başkaları hakkında bir şeye inandığımızda, o kişileri varsayımlarımızı doğrulamaya teşvik edecek ve onlar hakkındaki inançlarımızı güçlendirecek şekilde hareket edebiliriz. Bu sebeple kendini gerçekleştiren kehanet sadece belli olaylar dahilinde değil kişilerarası olarak da mümkün olmaktadır.

Kendini gerçekleştiren kehanet kavramı anlaşılması zor olabilen bir terim olabilmektedir çünkü genellikle varsayımı doğru çıkarmak için yapılan davranışlar kulağa pek de mantıklı gelmez. Ancak bu kavramın hayatımıza olan etkisi yadsınamayacak derecede fazladır. Tüm bu inançların, varsayımların ve tahminlerin oluşması gayet doğal bir süreç olup bu düşüncelerin ne yapacağınızda ve nasıl bir yol izleyeceğinizdeki etkisinin çok fazla olması pek de sağlıklı gözükmemektedir.

“Başarılı bir sonucu her şeyden çok etkileyecek olan, zor bir görevin başlangıcındaki tavrımızdır.”

William James