POLİKİSTİK OVER SENDROMU

Polikistik over sendromu denilen bu klinik tablo,1935 yılında Stein ve Leventhal

adlı iki bilim adamı tarafından tanımlanmıştır ve onların adına izafeten de,Stein-Leventhal

Sendromu olarak ta adlandırılır.Sıklıkla 30 yaşın altındaki genç hanımlarda görülür ve

overlerde(yumurtalık) kalın bir dış katman içerisinde birçok iyi huylu kist oluşumu ile

karakterize bir tablodur.Kronik anovülasyon yani “yumurtlamama”bu klinik tablonun ana

karakteridir.Adet görememe veya gecikmeli adetler,erkek tipi tüylenmede artış,fazla kilo alma

ve kısırlık gibi özellikleri vardır.

Polikistik over sendromu yaklaşık bir yüzyıldan beri bilinmekte ve çok

araştırılmakta olan klinik bir problem olmasına rağmen,oluşumu hakkında tam bir bilgi

yoktur.Şeker hastalığına yatkınlığı olan birisinin,polikistik over sendromuna da yatkınlığı

olduğu tespit edilmiştir.Şişmanlık, polikistik over sendromu ile sıklıkla birlikte görülen ve

klinik tablonun oluşumunu daha da artıran bir durumdur.Vücutta artan yağ dokusu,östrojen

üretimine ve kan östrojen seviyelerinin artmasına,bu da beyindeki hipofiz bezinden daha az

FSH(folikül uyarıcı hormon)üretilmesine neden olur.Yine bu östrojenlerin artması ile,LH

hormonu da artar.LH artışı da overlerde erkeklik hormonu yapımını artırır.

Polikistik over sendromu bulgularını şu şekilde özetliyebiliriz:

-- Adet düzensizliği ; adet siklusları genellikle 6-8hafta veya daha fazla

sürer.Yaklaşık yılda 8’den daha az adet görülür.Kanamalar düzensiz olur,uzun sürebilir,fazla

miktarda olabilir ve aralarda lekeler olabilir.

-- Yumurtlama bozuklukları ; polikistik over sendromlu hastaların

yumurtalıklarında çok sayıda içi sıvı dolu kesecik (folikül) vardır ve bu kesecikler ,olgunlaşıp

yumurtlama aşamasına gelemezler ve dolayısıyla “yumurtlama olmaz”.

-- Yumurtalıklarda kist oluşumu ; polikistik over sendromlu hastaların

yumurtalıkları çok sayıda içi sıvı dolu kesecikle doludur.Buna bağlı olarak ta

yumurtalıklar,normalin 2-3 katına kadar büyürler.

-- Kasık ağrısı ; ağrıların nedeni tam olarak bilinmemekle beraber,büyüyen

yumurtalıkların ağrıya neden olduğu sanılmaktadır.

-- Şişmanlık ve kilo alma ; polikistik over sendromlu hastaların çoğunda kilo

alma,kol ve bacaklara oranla,karın bölgesinde daha çok olmaktadır.Polikistik over sendromlu

hastaların hemen hepsinde olmasa da,büyük bir çoğunluğunda kilo artışı vardır.

-- Tüylenme ; bu hastalarda erkek tipi tüylenme görülür.Yüzde ,çene

altında,göğüslerde,karında ,kol ve bacaklarda tüylenme olur,saç dökülmesi görülebilir.

-- Ciltte yağlanma; polikistik over sendromlu hastalarda ciltte yağlanma ve sivilce

oluşumu sık görülür.Ayrıca vücudun bazı bölümlerinde cilt lekeleri ve saçlı deride

kepeklenme görülür.

-- Kısırlık ; polikistik over sendromlu hastaların çoğu,yumurtlama olmadığı için

çocuk sahibi de olamazlar.Bu da hastaların en önemli ,doktor’a başvuru nedenidir.

-- İnsülin’e direnç ve şeker hastalığı ; son yıllarda yapılan çalışmalar polikistik over

sendromu ile insülin arasında ilişki olduğunu ortaya koymuştur.İnsülin çoğumuzun bildiği

gibi,pankreas’tan salgılanan ve hücrelerin glikoz’u(şeker) kullanmalarını sağlayan bir

hormondur.Polikistik over sendromunda hastalarda insülin’e karşı bir direnç

oluşmaktadır.Bunun üzerine de pankreas daha fazla insülin üretmeye başlamaktadır.Yüksek

insülin de yumurtlamayı engelleyici yönde etki gösterir ve sonuçta androjenlerde artış

olur.Kilolu ve tedavi olmamış polikistik over sendromlu hastaların yaklaşık dörtte birinde,30

yaşın üzerinde şeker hastalığı ortaya çıktığı gözlenmektedir.Aynı zamanda bu hastalarda,

hipertansiyon ve kolesterol yüksekliği de ortaya çıkabilir ve dolayısıyla da,kalp hastalığı

yönünden iyi izlenmelidirler.

-- Endometrium(rahim iç zarı) kanseri riski artar ; polikistik over sendromunun

tedavi edilmemesi halinde,uzun süreli adet düzensizlikleri ve yumurtlamanın olmaması

durumunda artan östrojenlerin endometrium’a etkisi ile, progesteron hormonu da olmadığı ve

endometrium uzun süre östrojene maruz kaldığı için,endometrium kanseri riski de

artmaktadır.

Polikistik over sendromu teşhisi koyabilmek için,hastadan alınan anamnez ve

muayene bulguları önemlidir.Günümüzde ultrasonografi,özellikle transvajinal

ultrasonografi,tanıda oldukça önemli bir yere sahiptir.Ultrasonografide yukarıda belirttiğimiz

çok sayıdaki küçük kistler ,çok net bir şekilde gözlenir.Bu kistler,gelişmeye başlayan ancak

yumurtlamaya kadar gidemiyen foliküllerdir.Polikistik over ,içerisinde kistler barındıran

yumurtalıkların ultrasonografideki görüntüsüdür,halbuki polikistik over sendromu ise,bu

kistik görünümle birlikte,klinik tablonun ve hormon tablosunun da ortaya çıkmasıdır.Kan

tablosunda LH/FSH oranının yükselmesi,testesteron,DHEA-SO4 ve androstenedion

düzeylerinin de yükselmesi tanıda önemlidir.

Polikistik over sendrom’lu hastaların tedavisi ; Tedavi hastanın çocuk isteyip

istememesine göre değişir.Çocuk istemiyenlerde tedavi :

-- Kilo verdirilerek tedaviye başlanır.Bunun için düşük kalorili diyet uygulanır.

-- Düzenli bir egzersiz programı uygulanır.Bu şekilde hem kilo vermesi

sağlanır,hem de uzun vadede oluşabilecek kalp ve damar hastalığı riski azaltılır.

-- İnsüline duyarlılığı artıracak ilaçlar kullanılır.Bu amaçla “metformin”adlı ilaç

kullanılabilir.Bu ilacın etkisiyle,barsaklarda glikoz emilimi,karaciğerden glikoz salınımı

azaltılır ve dokular tarafından glikoz emilimi artırılarak,kan şekeri seviyeleri düşürülür.İnsülin

direnci de azalır.Tedaviyle birlikte,en başta adetler düzelir,daha sonra da yumurtlamalar

başlar.

-- Doğum kontrol hapları da düzenli adet oluşturarak,rahim içi zarın düzenli

dökülmesini sağlar ve tüylenme azalır.

Çocuk isteyenlerde ,kilo verme,düzenli egzersiz ve metformin tedavisine ilaveten

yumurtlama tedavisi uygulanır.Yumurtlama tedavisine klomifen sitrat ile başlanır,cevap

alınamazsa ,HMG ve FSH hormonları içeren ilaçlar kullanılır.Ancak bu tedavilerin

yumurtalıkların aşırı uyarılmasına sebep olarak,ciddi sonuçlar doğuracağı da gözardı

edilmemelidir.Günümüzde çok az olsa da,cerrahi tedavinin uygulanabileceği durumlar da

olabilir.