Travma Mağdurlarında Psikolojik Desteğin Önemi ve Yapılması Gerekenler

Psikolojik travma, bireyin kendisinin veya sevdiklerinin fiziksel ya da ruhsal bütünlüğünü tehdit edici, korku, dehşet, çaresizlik gibi yoğun duygulara neden olan, ani ve beklenmedik olayları kapsar.

Travmaları toplumsal travmalar (deprem, sel, hortum, tsunami, patlama...) ve bireysel travmalar (şiddet, istismar, taciz, tecavüz, trafik kazası, gasp, ayrılık ve boşanma, ani hastalık, ani ölüm…) olarak ikiye ayırabiliriz.

Travma sonrası tepkiler “normal insanların, anormal olaylara verdiği normal tepkiler”dir. Anormal olan mağdur ya da tepkileri değil; olayın kendisidir.

Travma mağdurları yaşanan olayın ardından duygusal (şok, üzüntü,öfke, endişe, suçluluk, umutsuzluk, kaygı, korku, karamsarlık, donukluk, aşırı sinirlilik, çaresizlik...); fiziksel (baş/göğüs ağrısı, mide yanması ve/veya bulanması, kalp sıkışması, gürültüye karşı duyarlılık, iştah artması ya da tam tersi azalması, sürekli yorgunluk hali, nefes darlığı ve kolay hastalanma...) ya da davranışsal (uyku ve yeme bozuklukları, sosyal çevreden uzaklaşma, kendini ihmal etme, içe kapanma, alkol ve madde kullanımı, kaçınma davranışları, konuşmama, dikkatsizlik ve dağınıklık, sürekli aynı şeyle uğraşma, hiçbir şey olmamış gibi davranma...) tepkiler geliştirebilirler. Benzeri tepkileri belki daha düşük dozlarda travma mağdurlarının yakınları da yaşayabilirler.

Baş Etme Yöntemleri

• Zaman tanımak

• Güçlü yönlerinize odaklanmak

• Aile ve sosyal çevre desteğini kabul etmek

• Öncelikleri belirlemek

• Küçük ve gerçekleşebilir hedefler koymak

• Sağlıklı ve düzenli beslenmek

• Yeteri kadar dinlenmek

• Küçük egzersizler yapmak

• İnsanlarla sohbet etmek

• Büyük ve ciddi kararlardan kaçınmak

• Yalnız olmadığınızı hatırlamak

Travma Mağdurlarının Yakınları Neler Yapabilir?

• Sadece dinleyin ve ne hissettikleri ile ilgili empati kurmaya çalışın

• Duygusal, fiziksel ve sosyal destek ilk etapta oldukça önemlidir

• Günlük hayata adapte olabilmeleri için zaman tanıyın

• İhtiyaçlarını sorun

• Yanlarında olduğunuzu sıkça dile getirin

• Yaşananlardan ötürü duyduğunuz üzüntüyü dile getirin

• Olaydan bahsetmekten kaçınmaya, yok saymaya çalışmayın

Çocuklarda Travma

Çocuklar olayın tekrar yaşanmasından, yalnız kalmaktan, tek başına uyumaktan, ölümden korkabilirler. Olayın ardından çocukların anne-babayla yakın olma ihtiyacı doğaldır. Tek başına yatamama, uykuya dalmada güçlük, sık sık uyanma, kabuslar görme, alt ıslatma ve yeme problemleri ortaya çıkabilir.

Çocuklara Yaklaşım

• Yaşanan olayla ilgili kısa-net bilgi verin

• Birebir zaman geçirmeye özen gösterin

• Fiziksel temas kurun

• Oyun oynamaya çalışın

• Birlikte resim yapın

• Daha büyük çocuklarla ayrıntılı konuşun. Duygu ve düşüncelerini ifade etmeleri için onları destekleyin, yüreklendirin

• Sorularını anlayabilecekleri şekilde cevaplamaya çalışın

• Onları sevdiğinizi, desteklediğinizi ve onları hep koruyacağınızı sıkça dile getirin

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri

• Kişinin yaşadığı travmayı zihninde tekrar tekrar yaşıyor olması

a)    Flashbackler

b)    Kabuslar

c)    Travmayla ilgili gün içerisinde zihne gelen ve durdurulamayan düşünceler

• Kaçınma davranışları gösteriyor olması

a)    Travmatik olaya dair konuşmalardan ve anılardan kaçınma
b)    Travmatik olayla bağlantılı olan aktivitelerden, yerlerden ve kişilerden uzak durma
c)    Travmatik olayla ilgili önemli bir parçayı hatırlayamama
d)    Günlük aktivitelere olan ilginin ve katılımın azalması
e)    Diğer insanlardan kopmuş olma hissi
f)    Duygu ifadesinde zorlanma

• Fiziksel olarak uyarılma belirtileri gösterme

1. Travmatik olay hatırlatılınca vücudun tetikleniyor olması

2. Aşırı uyarılmışlık hali

3. Uyku problemleri (Insomnia)

4. Öfke

5. Konsantrasyon güçlüğü

Ne Zaman Bir Uzmana Başvurulmalı?

• Belirtiler özel, sosyal ve iş hayatınızı etkilemeye başladığında

• Özellikle uyku ve yeme problemleri yaşadığınızda

• Depresif semptomlar eşlik ettiğinde

• TSSB belirtileri 1 aydan uzun sürdüğünde

Travma Mağdurlarında Psikolojik Desteğin Önemi

• Bilgilendirme

    Travmadan az etkilenmiş, hayatını eskisi gibi sürdürebilen kişilere  

• Danışmanlık veya Kısa Süreli Psikoterapi

    Travmadan daha çok etkilenmiş, ciddi belirtiler yaşayan, ancak işini gücünü sürdürebilenlere

• Uzun Süreli Psikoterapi, İlaç Tedavisi veya Yatarak Tedavi

    Hayatı ciddi derecede etkilenmiş, ağır belirtileri olanlara

• Psikoterapi

  • EMDR Terapisi (Göz Hareketleri İle Duyarsızlaştırma ve Yeniden İşleme): İşlenmemiş anının, işlenerek sağlıklı bir şekilde işlenerek yeniden depolanması sürecidir.

• Bilişsel Davranışçı Terapi: Duygu, düşünce ve davranış ilişkisi üzerine çalışılır.

• İlaç Tedavisi

  • Düşünce yoğunluğunun azalması

  • Uyku ve yeme düzenin sağlanması

  • Öfke nöbetlerinin ortadan kalkması

  • Depresif belirtilerin azalması

  • Konsantrasyonun sağlanması

  • Bedensel ağrı ve şikayetlerin azalması