Duyguları Gözlemlemek ve Açıklamak  

Duygu Nedir
Belirli nesne, olay ya da durumların kişinin iç dünyasında yarattığı etkiye duygu denir. Duygularımız, yaşadıklarımıza bağlı olarak değişir.

Olumlu duygularımız: mutluluk, memnuniyet, heyecan, gurur, aşk/sevgi
Olumsuz duygularımız: öfke, üzüntü, kaygı, korku, suçluluk, iğrenme, utanç

Duyguların iki önemli işlevi vardır:

Kişiyi harekete geçirmek için enerji sağlamaktır.
Kişinin ihtiyaçlarını karşılayabilmesi için çevresini düzenlemesinde, yani ihtiyaçlarını karşılayacak uygun davranışları yapabilmesinde yönlendirici olmaktır.
Olumlu duygular, ihtiyacımızı uygun bir şekilde karşıladığımızın göstergesidir. Olumsuz duygular için ise tam tersi geçerlidir.

Birincil ve İkincil Duygu Nedir
Temel duygular, bir durumdan doğan ilk duygusal tepkilerdir ve “birincil” olarak adlandırılırlar. Bunlar, belirli bir duruma veya olaya ilk tepkilerimizdir ve ihtiyaçlarımız hakkında bizi uyarırlar.

Örnek:
Eğer biri bize veya sevdiğimiz birine acımasızca, sert davranıyorsa; kızarız, öfke hissederiz ve kendimizi, sevdiğimizi korumaya veya sınır koymaya ihtiyaç duyarız. Bu durumda öfke hissi temel bir duygudur ve bizim için önemli olanı korumamıza yardımcı olur. Kendimize güvenerek harekete geçeriz.

Ancak her zaman ne hissettiğimizi bilemeyebilir ya da gösteremeyebiliriz. Bununla birlikte “istenmeyen” duygular yaşayabiliriz veya bazı duyguları ifade etmenin kabul görmediğini öğrenmiş olabiliriz. Bu noktada, genellikle ikincil duygularımızla karşılaşırız.

İkincil duygu, birincil (temel) bir duyguya verilen duygusal tepkidir; yani derinlerdeki duygu hakkındaki duygudur.

Örnek:
Bizim için önemli olan biri bize zarar verici/incitici bir şey söylerse, üzülebiliriz. Burada temel birincil duygu üzüntü olabilir. Eğer bazı nedenlerden dolayı üzüntü hissetmek bize zor gelirse, öfke de hissedebiliriz. Bu durumda öfke, ikincil tepkidir. Üzüntümüze bir tepkidir.

İkincil duygular genellikle psikolojik iyi oluşumuz için yararlı değildir. Çoğu zaman ikincil duygularımız, gerçekte ne hissettiğimizi örtbas eder ve dış dünyaya tam olarak neye ihtiyacımız olduğu konusunda karışık sinyaller gönderirler.

Mesela üzgünsek, desteğe ve yakınlığa ihtiyacımız vardır. Ancak ikincil öfkemiz, başkalarına uzak durmaları gerektiğinin sinyalini göndererek, bilakis uzaklaşmalarına neden olur.

Duygular ile İlgili Kitap Önerileri
Duygular Sözlüğü: Acıma’dan Zevklenmeye – Tiffany Watt Smith, 2018, Kolektif Kitap
Duygularımız / Larousse Ansiklopedim – Emille Giller, 2017, Almidilli Yayınları
Benim Bütün Duygularım – İmren Tübcil, 2014, Maandolin Yayınları
Duygular ile İlgili Film Önerisi
Ters Yüz – DISNEY PIXAR, 2015 (Inside Out)
Duyguları Gözlemleme ve Açıklama Çalışması
Yönerge:
Şimdiki ya da en son duygusal reaksiyonlarınızdan bir tanesini seçin ve bu sayfayı doldurabildiğiniz kadar doldurun. Eğer üzerinde çalıştığınız duyguya sebep olan unsur/olay, önceden oluşan başka bir duyguyla ilişkiliyse (örneğin, korkmak kendinize sinirlenmenize sebep olduysa), bu durumda aşağıdaki ikinci bir çalışma sayfasını da bu ikincil duygu için doldurun.

Tarih:
Duygu İsmi:
Yoğunluk:
Duygularıma Sebep Olan Olay: (kim, ne, ne zaman, nerede – duyguyu ne tetikledi?)
Savunmasızlık Faktörleri: Sebep olan olaya savunmasız olmam için önceden ne oldu?
Durum Hakkında Yorumlamalar: (inançlar, varsayımlar, değerlendirme)
Yüz ve Beden Değişimleri / Deneyimler: Yüzüm ve bedenimde ne hissediyordum?
Eylem Dürtüleri: Ne yapmak istiyormuş gibi hissettim? Ne söylemek istedim?
Yüz ve Beden Dili: Yüz ifadem nasıldı? Duruşum? Hareketlerim?
Durum İçerisinde Ne Dedim: (kesin olun)
Durum İçerisinde Ne Yaptım: (kesin olun)
Duygumun Benim Üzerime Sonradan Etkileri: (akıl durumum, başka duygular, davranışlar, düşünceler, hafıza, beden vb.)

Tarih:
Duygu İsmi:
Yoğunluk:
Duygularıma Sebep Olan Olay:
Savunmasızlık Faktörleri:
Durum Hakkında Yorumlamalar:
Yüz ve Beden Değişimleri / Deneyimler:
Eylem Dürtüleri:
Yüz ve Beden Dili:
Durum İçerisinde Ne Dedim:
Durum İçerisinde Ne Yaptım:
Duygumun Benim Üzerime Sonradan Etkileri:

Psikoloji | Psikoloji İstanbul | Psikoloji Ankara | Psikoloji İzmir | Psikoloji Bursa | Psikoloji Adana